Toplam Arz Nedir?

Toplam arz, bir ekonominin belirli bir dönemde ürettiği tüm mal ve hizmetlerin toplamıdır. İnsanlar Türkiye ekonomisindeki arzdan bahsettiklerinde toplam arzdan bahsediyorlar.

Toplam arz gayri safi yurt içi hasıla (GSYİH) ile ölçülür. Türkiye ekonomisi dünyanın en büyük tedarikçilerinden biridir.¹

Kısa Vadeli ve Uzun Vadeli Arz

Ölçülen tipik zaman dilimi bir yıldır. Bu zaman dilimi önemlidir çünkü arz talepten daha yavaş değişir. Örneğin talep hızla artabilir ancak şirketler üretimi o kadar hızlı artıramaz. Yeni işçileri işe almaları, yeni fabrikalar ve ekipmanlar inşa etmeleri gerekiyor. Talep düştüğünde şirketlerin arzı azaltması aylar sürebilir. Fabrikaları kapatıp işçileri işten çıkarmak zorundalar.

Not
Kısa vadede arz ile uzun vadede arz arasında büyük bir fark var. Kısa vadeli arz fiyata bağlıdır.

Talep arttıkça müşteriler daha yüksek fiyat ödemeye hazırdır. İşletmeler mevcut kapasitelerine ulaşana kadar yüksek fiyatlardan kar elde etmek için arzı artıracaklardır.

Uzun vadede fiyat ve talep yüksek kalırsa şirketler arzı artırabilir. İhtiyaç duyulan işçileri, makineleri ve fabrikaları ekleme zamanları olacaktır.

Arz edilen miktara doğal çıktı oranı denir. Kısa vadeli ekonomik dalgalanmalar, uzun vadeli çıktı oranını etkilemeden meydana gelebilir.

Toplam Arzın Dört Faktörü

Arz edilen miktar dört üretim faktörü tarafından belirlenir.² Türkiye’nin ekonomik başarısı bu üretim faktörlerinin bolluğuna dayanmaktadır. Aşağıdaki dört faktör uzun vadeli arzı belirler.

İş gücü. Geçimini sağlamak için çalışan insanlar. Emeğin değeri çalışanların eğitimine, becerilerine ve motivasyonuna bağlıdır. Emeğin ödülü maaştır. Türkiye, değişen iş ihtiyaçlarına hızla yanıt veren geniş, vasıflı ve hareketli bir iş gücüne sahiptir. Ancak diğer ülkelerden mültecilerle karşı karşıyadır. Mülteci işçiler daha düşük fiyata çalışıyorlar(özellikle kaçak olarak).
Sermaye malları. Üretimde kullanılan makine ve ekipman gibi insan yapımı nesneler. Sermaye mallarından elde edilen gelir faizdir. Gelişmiş bankacılık sektörü girişimcilere destek oluyor. Tedarikçilere ve müşterilere olan bu yakınlık onlara rekabet avantajı sağlıyor.
Doğal Kaynaklar. Emeğin arz yaratmak için kullandığı ham maddeler ve malzemeler. Türkiye, kolayca erişilebilen kara ve suyun benzersiz bir kombinasyonuna sahiptir. Ilıman bir iklime, kilometrelerce kıyı şeridine sahiptir. Doğal kaynaklar konusundaki Türkiye’nin en büyük problemi enerjidir.
Girişimcilik. İşletme sahiplerinin üretme ve yenilik yapma dürtüsü. Bundan elde edilen gelir kârdır. Türkiye’nin kapitalizme ve piyasa ekonomisine bağımlılığı yüksek düzeyde girişimciliği desteklemektedir.

Not
Para ve kredi gibi finansal sermaye bir üretim faktörü değildir.

Finansal sermaye, üretim faktörlerini satın almak için kullanılır.³ Başka bir deyişle, finansal sermayenin kendisi, üretilen herhangi bir şeyin bileşeni değildir. Hisse senedi, tahvil veya kredi yoluyla finansal sermaye elde etmenin kolaylığı arzda kritik rol oynuyor. Türkiye ekonomisinin bu kadar güçlü olmasının nedenlerinden biri finansal sermaye elde etmenin her zaman bir yolunu bulmasından kaynaklanır.

Toplam Arz Eğrisi

Arz eğrisi, fiyata bağlı olarak ne kadar arz edileceğini gösterir. Birisi size “Ne kadar tedarik edeceksiniz?” diye sorduğunda onlara önce “Bana ne kadar ödeyeceksiniz?” diye sorarsınız. Eğer bu cevap tatmin edici olursa şu soruyu sorarsınız: “Ne kadar zamanım var?” Başka bir deyişle cevabınız fiyata ve zaman dilimine bağlı olarak değişecektir.

Arz eğrisinin tanımladığı şey budur. Fiyat ne kadar yüksek olursa ve zaman dilimi ne kadar uzun olursa o kadar çok üretirsiniz. Normal bir arz eğrisi sağa doğru eğimlidir. Toplam arz eğrisi, ülkedeki her üreticinin arz eğrilerini toplar.

Toplam Arz ve Toplam Talep

Elbette siz ve kişinin hem fiyat hem de son tarih konusunda anlaşmanız gerekir. Başka bir deyişle, o kişinin talep eğrisinin sizin arz eğrinizle kesişmesi gerekir.

Toplam talep, ülkedeki her şeye olan talebin toplandığı zamandır. Bir ekonomideki her şey bu eğrilerin nasıl kesiştiğine bağlıdır.

Arz ve Talep Hukuku

Arz edilen miktar arz ve talep kanunlarına göre belirlenir. Arz kanunu, fiyat arttığında arzın da artacağını söylüyor. Talep kanunu, fiyat arttıkça talebin azaldığını söylüyor.⁴ Doğru fiyat, arz edilen miktarın talep edilen miktara eşit olduğu durumdur.⁵

Başka bir deyişle, bir ekonomi şu beş kurala uymalıdır:

Fiyatlar veya üretim, arz talebe eşit oluncaya kadar ayarlanır.
Talep arzı yaratır ama arz talebi yaratmaz.
Fiyatlar düştüğünde işletmeler ya a) arzı azaltır, b) kar marjlarını korumak için işletme maliyetlerini düşürür, c) iflas ederek çıktıyı azaltır.
Fiyatlar yükseldiğinde işletmeler kısa vadede mevcut kapasiteye ulaşana kadar daha fazla arz sağlar. Uzun vadede daha fazla arz edebilmek için üretim faktörlerini artırırlar. Talebi karşılamak için benzer veya ilgili ürünler de yaratabilirler.
Arz kısıtlanırsa fiyatlar artmaya devam edecek ve enflasyon yaratacaktır.

Türkiye Ne Tedarik Ediyor?

GSYİH’nin dört bileşeni vardır. Bunlardan ilki ve en önemlisi hane halkı tüketimidir. Bu, toplam arzın neredeyse %60’ını oluşturuyor.⁶ Otomobil ve ev aletleri gibi malların yanı sıra sağlık ve bankacılık gibi hizmetleri de içerir.

İş yatırımı ikinci bir bileşendir. Büyük bir kısmını makine ve teçhizat oluşturuyor. Aynı zamanda ticari ve konut inşaatlarını da içerir.

Üçüncü bileşen kamu harcamalarıdır. Bunun çoğu Sosyal Güvenlik, savunma ve sağlığa gidiyor. GSYH’nin bir bileşeni olarak hükümet harcamaları ekonomiyi durgunluktan çıkarabilir. Keynesyen ekonomi teorisi bunun nasıl çalıştığını açıklıyor.

Dördüncü bileşen olan net ihracat, ihracat eksi ithalattır. İhracat GSYİH’ya eklenirken ithalat azalır. Bunların çoğu makine ve ekipman gibi sermaye malları ve başta ilaç olmak üzere tüketim mallarıdır.

Son Olarak

Toplam arz, bir ekonominin ürettiği mal ve hizmetlerdir. Dört üretim faktörü tarafından yönlendirilir: iş gücü, sermaye malları, doğal kaynaklar ve girişimcilik. Bu faktörler finansal sermayenin mevcudiyeti ile güçlendirilir.

Türkiye’nin toplam arzı veya GSYİH’si dünyadaki en büyüklerden biridir. Ülkenin çıktısı tüketim mallarından, iş yatırımlarından, hükümet harcamalarından ve ihracattan oluşuyor.