Yıllara Göre Türkiye Cumhuriyeti Vergi Geliri
Yıllara Göre Türkiye Cumhuriyeti Vergi Geliri
Türkiye Cumhuriyeti vergi geliri, hükümetin her yıl aldığı toplam vergi gelirlerinden oluşur. Temel olarak dolaylı vergiler, doğrudan vergiler, diğer vergiler ve sosyal güvenlik ve diğer primler olarak sınıflandırılabilirler.
Dolaylı Vergiler
Dolaylı vergiler, mal ve hizmetlerin tüketimi sırasında alınan vergilerdir. Bu vergiler genellikle nihai tüketici tarafından ödenir ve devlet tarafından tahsil edilir. Dolaylı vergiler, Türkiye’de vergi gelirinin büyük bir kısmını oluşturur.
- Katma Değer Vergisi (KDV): Mal ve hizmetlerin alım-satımı sırasında uygulanan vergidir. KDV, en yaygın dolaylı vergi türüdür ve Türkiye’de önemli bir gelir kaynağıdır.
- Özel Tüketim Vergisi (ÖTV): Belirli mallar üzerinden alınan bir vergidir. Benzin, alkol, tütün ürünleri, motorlu taşıtlar gibi ürünler üzerinden tahsil edilir.
- Gümrük Vergileri: İthalat sırasında alınan vergilerdir. Türkiye’ye giren mallar üzerinden alınır ve dolaylı vergiler arasında yer alır.
- Damga Vergisi: Belirli belgeler üzerinden alınan bir vergidir. Sözleşmeler, makbuzlar, resmi belgeler gibi evraklardan tahsil edilir.
- Bankacılık ve Sigorta Muameleleri Vergisi (BSMV): Bankacılık ve sigorta işlemleri üzerinden alınan bir vergidir.
Doğrudan Vergiler
Doğrudan vergiler, kişinin gelirine, servetine veya kazancına doğrudan uygulanan vergilerdir. Bu vergiler genellikle mükellefin doğrudan beyan ettiği gelirler üzerinden hesaplanır.
- Gelir Vergisi: Gerçek kişilerin elde ettikleri gelir üzerinden alınan vergidir. Çalışanların maaşları, serbest meslek kazançları, kira gelirleri gibi farklı gelir türleri üzerinden tahsil edilir.
- Kurumlar Vergisi: Tüzel kişilerin (şirketlerin) elde ettikleri kar üzerinden alınan vergidir.
- Motorlu Taşıtlar Vergisi (MTV): Motorlu taşıt sahiplerinden alınan yıllık vergidir.
- Emlak Vergisi: Taşınmaz malların (ev, arsa vb.) sahiplerinden alınan vergidir. Belediyeler tarafından tahsil edilir ve yerel yönetimlerin gelir kaynağıdır.
- Veraset ve İntikal Vergisi: Miras yoluyla veya bağış şeklinde edinilen malvarlığı üzerinden alınan bir vergidir.
Diğer Vergiler
- Çevre Temizlik Vergisi: İşyeri ve meskenlerden alınan bir vergidir ve genellikle su faturasıyla birlikte tahsil edilir.
- Harçlar: Resmi işlemler sırasında alınan harçlardır. Tapu işlemleri, pasaport çıkarma, noter işlemleri gibi işlemler sırasında tahsil edilir.
- Kayıtlı Sermaye Vergisi: Belirli bir sınırı aşan sermaye artırımları üzerinden alınan bir vergidir.
Sosyal Güvenlik ve Diğer Primler
Sosyal güvenlik primleri, doğrudan vergi olmasa da devletin zorunlu olarak tahsil ettiği ödemeler arasında yer alır. Bu primler, çalışanların ve işverenlerin Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) yaptığı ödemelerdir ve sağlık hizmetleri, emeklilik gibi sosyal güvenlik haklarının finansmanında kullanılır.
Türkiye Cumhuriyeti’nin Güncel Geliri
Türkiye Cumhuriyeti’nin 2024 malı yılı için toplam gelirinin 8.335.575.951.000 TL (sekiz trilyon üç yüz otuz beş milyar beş yüz yetmiş beş milyon dokuz yüz elli bir bin Türk Lirası) olacağı tahmin ediliyor.1
Vergi Gelirlerinin Bütçe Açığı, Borç ve GSYİH ile İlişkisi
Hükümetin yıllık geliri, 2024’te 2,7 trilyon lira bütçe açığı yaratacağı tahmin edilen harcamalarını karşılamıyor. Açıklar ulusal borcu artırıyor.2
Birçok kişi hükümetin sadece kazandığını harcaması gerektiğini savunuyor, ancak bu ekonominin iş döngüsünde nerede olduğuna bağlı. Örneğin, bazıları hükümetin durgunlukta ekonomik büyümeyi genişletmek için örtülü ödeneği kullanması ve iş yaratmak için harcamayı teşvik etmesi gerektiğini savunuyor. Durgunluk sona erdiğinde, hükümet daha sonra vergileri artırmak ve açığı ve ulusal borcu azaltmak için en iyi zaman olduğu için genişletici mali politikadan daraltıcı mali politikaya geçmelidir. Ayrıca ekonominin aşırı ısınmasını ve tehlikeli balonlar oluşturmasını da önler.
Yıllara Göre Türkiye Cumhuriyeti Vergi Geliri
| Yıllar | Toplanan Vergi (Milyar $) |
| 2002 | 39,5 |
| 2003 | 56,2 |
| 2004 | 70,7 |
| 2005 | 88,3 |
| 2006 | 105 |
| 2007 | 130,6 |
| 2008 | 146,1 |
| 2009 | 126,7 |
| 2010 | 156,1 |
| 2011 | 169,3 |
| 2012 | 176,2 |
| 2013 | 192,4 |
| 2014 | 183,4 |
| 2015 | 171 |
| 2016 | 174,8 |
| 2017 | 171,5 |
| 2018 | 153,1 |
| 2019 | 144,3 |
| 2020 | 140,1 |
| 2021 | 156,8 |
| 2022 | 163,3 |
- Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı “Gelir Tahminleri” ↩︎
- Garanti BBVA “Haziran 2024” ↩︎
- Doğruluk Payı “2002’den Bu Yana Elde Edilen Vergi Geliri Ne Kadar?” ↩︎
