Haciz Sürecinin Aşamaları

Alacaklı, borçlusunun ödeme yapmaması durumunda yasal haklarını kullanarak alacağını tahsil etmek amacıyla haciz yoluna başvurur. Türk Hukuku’nda İcra ve İflas Kanunu (İİK) çerçevesinde düzenlenen haciz süreci, başlangıcından sona ermesine kadar belirli aşamalardan geçer. Bu makalede, bu aşamaları kronolojik sıra içinde anlatırken, her bir dönemin borçlu ve alacaklı açısından hangi işlemleri gerektirdiğini detaylı olarak ele alacağız.

İcra Takibinin Başlatılması

Haciz sürecinin ilk adımı, alacaklının icra dairesine başvurarak icra takibini talep etmesidir. Alacaklı, borç miktarını ve dayanak belgelerini gösteren bir takip talep namesi hazırlar. Bu belgede, alacağın türü, tutarı, dayanak sözleşme veya senet numarası gibi bilgiler eksiksiz olarak yer almalıdır. İcra dairesi, alacaklının yatırdığı harç ve masrafları tespit ettikten sonra dosyayı resmen açar ve icra emri düzenlenir.

İcra Emrinin Tebliği ve Borçlunun Yanıtı

İcra emri, icra dairesi tarafından borçluya tebliğ edilir. Tebligat memuru veya posta kanalıyla gerçekleşen bu bildirim, borçluya borcunu ödemesi veya itiraz etmesi için yedi günlük bir süre verir. Borçlu, bu üç günlük itiraz süresi içinde borcun haksız olduğunu veya eksik ödeme yapıldığını iddia edebilir. Örneğin borcun zamanaşımına uğradığını düşünüyorsa veya borcu farklı bir kişiye ait gördüğünde, icra dairesine bir itiraz dilekçesi sunar.

İtirazın Değerlendirilmesi

Borçlunun yaptığı itiraz, icra dairesi veya ilgili mahkeme tarafından incelenir. İtiraz haklı bulunursa, takip durur ve alacaklı bu kez icra mahkemesine başvurup itirazın kaldırılması davası açmak zorunda kalır. Tersine, itirazın dayanakları yeterli bulunmazsa, icra dairesi itirazı reddeder ve dosya haciz aşamasına geçer. Burada kritik nokta, itiraz prosedürünün takip dışında bırakılabilecek yasal sonuçları barındırmasıdır; bu sebeple hem borçlu hem de alacaklı resmi sürelere titizlikle uymalıdır.

Geçici Tedbir ve Haciz Emri

İtiraz aşamasından başarıyla geçen takip, alacaklının malların haczini talep etmesiyle devam eder. Haciz emri düzenlendikten sonra alacaklı, borçlunun banka hesaplarına, menkullerine veya tapu siciline şerh konulması taleplerini ilgili kurumlara iletir. Eğer alacaklı, borçlunun malvarlığını kaçırabileceğinden şüpheleniyorsa, icra mahkemesinden malvarlığı üzerine geçici tedbir talep edebilir. Bu karar, hacizden önce yürürlüğe girerek alacaklının alacağını güvence altına alır.

Haciz İşlemlerinin Uygulanması

Haciz emirleri menkul ve gayrimenkul malları kapsar. Banka hesaplarına bloke uygulanırken, menkuller icra memuru nezaretinde teslim alınır. Diğer yandan gayrimenkuller, tapu siciline şerh konulup satışa hazır hale getirilir. Bazı mallar, örneğin aile konutu veya asgari geçim indirimi kapsamındaki ücretler, İİK’da belirlenen muafiyetler kapsamında haciz edilemez.

Satış Öncesi Düzenlemeler

Menkullerin ve gayrimenkullerin satış süreci farklı usullerle yürütülür. Taşınır mallar, icra müdürlüğünde açık artırma usulüyle satılır. İlk artırmada satış bedelinin yüzde 50’si, ikinci artırmada ise yüzde 40’ı talep edilir. Taşınmaz mallar ise tapu sicili aracılığıyla ilân edilir; Resmî Gazete ve yerel gazetelerde en az onbeş gün önce yayınlanan ilânlarla alıcılar bilgilendirilir. Taşınmaz satışlarında ise ilk artırmada yüzde 70, ikinci artırmada yüzde 50 oranında bedel aranır. Son yıllarda İİK’ya eklenen e-ihale uygulamaları sayesinde, satış işlemleri online platformlarda da gerçekleştirilebilmektedir.

Açık Artırma ve İtiraz Süreçleri

İlan edilen tarihte gerçekleştirilen açık artırma sırasında alıcılar taleplerini sunar. Artırma bitiminde ihale karbonkopya tutanakla tescil edilir ve sonuç alacaklı ve borçluya tebliğ edilir. Borçlu veya üçüncü kişiler, satış duyurusu veya usulde hukuka aykırılık iddiasıyla belirli yasal süre içinde itiraz hakkına sahiptir. Bu itirazlar çözülene dek ödeme ve tescil işlemleri bekletilir.

Satış Sonrası Dağıtım ve Haczin Kalkması

İhale bedeli icra dairesine yatırıldıktan sonra alacaklı alacağı kadar ödeme alır. Ardından masraflar ve vekalet ücretleri gibi kalemler düzeltilir. Satış bedelinin alacaklı üzerinden sonra kalan tutarı, eğer varsa, borçluya iade edilir. Alacaklıya yapılacak ödeme listesi icra müdürlüğünde ilan edilir; bu listeye itiraz gelmezse, haciz işlemi sona erer ve alacaklı hakkını tam olarak tahsil etmiş olur.

Sürecin Yönetimi ve Öneriler

Haciz işlemleri, hem alacaklı hem de borçlu açısından karmaşık ve stresli süreçler içerir. Borçlu, icra emri tebliğinden önce alacaklıyla iletişime geçip yapılandırma veya taksitlendirme önerileri sunarak süreci kolaylaştırabilir. İtiraz hakkının etkin kullanımı için tüm ödeme belgeleri, sözleşmeler ve banka dekontları düzenli olarak saklanmalıdır. Alacaklı tarafında ise zamanında takip başlatmak, ekspertiz süreçlerini hızlandırmak ve geçici tedbir taleplerini doğru zamanda yapmak, malvarlığının korunması açısından hayati önem taşır.

Her iki tarafın da süreci hukuki danışmanlarla yürütmesi, hak kayıplarını ve gereksiz gecikmeleri önleyecektir. İcra ve İflas Kanunu’nun güncel hükümleri takip edildiğinde, haciz süreci şeffaf ve güvenilir bir şekilde sonuçlanır.