Hazine Bonosu, Tahvil ve Eurobond

Hazine bonoları, tahviller ve eurobondlar T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından ihraç edilen sabit getirili yatırımlardır. Türkiye Cumhuriyeti hükümeti bunları garanti ettiği için dünyadaki en güvenli yatırımlardan biridir. Bu düşük risk, herhangi bir sabit getirili menkul kıymet arasında en düşük faiz oranlarına sahip oldukları anlamına gelir. Hazine bonosu, tahvil ve eurobondların tümüne kısaca “Hazine bonosu” da denilmektedir.¹

Hazine Bonosu, Tahvil ve Eurobond Arasındaki Farklar

Bono, tahvil ve eurobond arasındaki temel fark vade uzunluklardır.

Hazine bonosu bir yıl veya daha kısa vadeli olarak ihraç edilmektedir.
Devlet Tahvili iki, üç, beş, yedi ve 10 yıllık vadelerle ihraç edilmektedir.
Eurobondlar 30 yıl vadeli olarak ihraç edilmektedir.

Hazine ve Maliyet Bakanlığı Nasıl Çalışır?

Hazine ve Maliye Bakanlığı tüm bono, tahvil ve eurobondları açık artırmada sabit faiz oranıyla satışa çıkartır. Eğer yatırımcılardan yüksek talep gelirse, teklif sahipleri sabit oranı almak için nominal değerden daha fazlasını ödeyeceklerdir. Tam tersi bir durum gerçekleşir ve daha az talep gelirse yatırımcılar daha az ödeme yapacaklardır.

Aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli tahvil türleri vardır:

Devlet Tahvilleri: Devlet, yani hazine tarafından çıkarılan tahvildir. Hazine tahvilleri olarak da bilinir. Tüm tahvil çeşitleri içerisinde en risksiz olan tahvil türüdür. Getirisi düşük olsa da paranızı borç verdiğiniz kurum devlet olduğu için en çok tercih edilen tahvil çeşitlerinden biridir.
Özel Sektör Tahvilleri: Bankaların veya anonim şirketlerin çıkardığı tahvillerdir. Tahvil grubu içerisinde en yüksek riske sahip olan özel sektör tahvilleri, şirketlerin finansman kaynağı yaratmak amacıyla borçlanmasını ifade eder. Buradaki en önemli nokta; tahvilini alacağınız şirketin güvenilir olup olmamasıdır.
Primli ve Başa Baş Tahviller: Tahvilin üzerinde bulunan değer ile piyasaya arz edilen tahvil türüne başa baş tahvil denir. Eğer üzerinde yazılı olan değerden daha düşük bir miktara piyasaya sürülüyorsa buna primli tahvil denir.
Hamiline ve Nama Yazılı Tahviller: Tahvillerde isim belirtilmiş ise nama yazılı, belirtilmemiş ise hamiline yazılı tahvil denir. Nama yazılı tahviller o kişiden bir başkası tarafından ciro ettirilemezken, hamiline yazılı tahviller kimin elinde ise o kişi tahvili bozdurma hakkına sahiptir.
Paraya Çevrilme Kolaylığı Olan Tahviller: Vadenin sonu beklenmeden paraya çevrilebilen ve o tarihe kadar olan faiz hakkını kullandıran tahvillere paraya çevrilmesi kolay tahviller denir.
İkramiyeli Tahviller: Bu tür tahviller finansman gelirine devamlılık kazandırmak veya daha fazla satış yapabilmek amacıyla kullanılır. Ülkemizde uygulaması olmayan bir tahvil türüdür.
Sabit ve Değişken Faizli Tahviller: Arz ve talebe göre belirlenen tahvillere değişken faizli tahviller denir. 3, 6 aylık ve 1 yıllık dönemlerde ise sabit faiz uygulanır.
Garantili ve Garantisiz Tahviller: Bir banka veya başka bir özel kurum tarafından çıkarılarak belli şekillerde güven veren tahviller garantili tahvillerdir. Bunun dışında kalan ve normal şartlarda işleyen borç senetlerine ise garantisiz tahvil denir.
Endeksli Tahviller: Yatırımcıları faize karşı koruyan endeksli tahvillerde, tahvilin anaparasının altın, döviz gibi yatırım araçlarına göre arttırılarak o kişiye ödenir. Tahvilin vadesi boyunca endekslenen yatırım aracında gösterilen değişkenler üzerinden hesaplanmaktadır.

Hazine ve Maliye Bakanlığı bono, tahvil ve eurobondlar için her altı ayda bir faiz öder. Bonolar yalnızca vade sonunda faiz öder. Devlet tahvillerini vadeye kadar elinizde tutarsanız, nominal değeri artı tahvilin ömrü boyunca ödenen faizi geri alırsınız. Türk Lirası cinsinden ihalelerde minimum nominal 1.000 TL teklif veren yatırımcı ihaleye katılabilmektedir. ABD Doları cinsi ihalelerde minimum 10.000 ABD Doları, Avro cinsi ihalelerde ise 10.000 Avro teklif veren yatırımcılar ihaleye katılabilmektedir. Döviz cinsi ihaleler bireysel yatırımcılar için zorlayıcı olsa da TL cinsinden ihalelere katılmak herkes için daha erişilebilirdir.

Faiz oranını borçlanma araçlarının getirisi ile karıştırmayın. Borçlanma araçlarının getirisi, tahvilin ömrü boyunca elde edilen toplam getiridir. Hazine tahvilleri açık arttırmayla satıldığı için getirileri her hafta değişmektedir. Talebin düşük olması durumunda banknotlar nominal değerinin altında satılır. İndirim, onları satışa çıkarmak gibidir. Bunun sonucunda verim yüksektir. Alıcılar sabit faiz oranı için daha az öderler, böylece paralarının karşılığında daha fazlasını alırlar.

Ancak talep fazla olduğunda açık artırmada nominal değerinin üzerinde satılırlar. Bunun sonucunda verim daha düşük olur. Alıcılar aynı faiz oranı için daha fazla ödeme yaptılar, dolayısıyla paralarının karşılığını daha az aldılar.

Not
Hazine tahvilleri güvenli bir yatırım olduğu için ekonomik risk arttığında borçlanma araçlarına olan talep de artar.

Hazine Bonosu, Tahvil ve Eurobond Nasıl Alınır?

Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından ihraç edilen Hazine Bonosu ve Devlet Tahvilleri, doğrudan Merkez Bankası şubeleri aracılığıyla veya banka/aracı kurum gibi aracılar vasıtasıyla alınabilir. İkincil piyasalarda işlem gören Devlet İç Borçlanma Senetleri ise Hazine ve Maliye Bakanlığı’ndan bağımsız olarak alım satım gerçekleştirilir. Bu senetleri ikincil piyasada almak için banka veya aracı kurum gibi bir aracıyla iletişime geçmek gerekmektedir. Ancak bu senetlerin kimlerin elinde bulunduğuyla ilgili olarak Hazine ve Maliye Bakanlığı’nda herhangi bir kayıt veya takip yapılmamaktadır.

Fiyat Dalgalanmaları

Hazine bonoları ve tahviller ihraç edildikten sonra fiyatları dalgalanır, dolayısıyla getirileri piyasa fiyatlarına bağlı kalır. Örneğin, faiz oranlarının yüksek olduğu bir dönemde devletin %20 getirisi olan 30 yıllık bir tahvil ihraç ettiğini varsayalım. Önümüzdeki 15 yıl içinde geçerli oranlar önemli ölçüde düşecek ve %8 seviyesinde yeni uzun tahviller ihraç edilecek. Yatırımcılar artık eski tahvili satın alamayacak ve %20 getiri elde edemeyecek. Bunun yerine vadeye kadar getirisi düşecek ve fiyatı artacaktır.

Hazine Bonosu, Tahvil ve Eurobond Ekonomiyi Nasıl Etkiler?

Hazine Bonosu, Tahvil ve Eurobond gibi devlet borçlanma araçları ekonomiyi çeşitli şekillerde etkileyebilir:

Finansman Sağlama: Bu tür borçlanma araçları, devletin kamu harcamalarını finanse etmek için kullanılır. Bu şekilde, kamu harcamaları gerçekleştirilebilir ve kamu projeleri desteklenebilir.
Faiz Oranları: Hazine Bonosu ve Tahvil gibi iç borçlanma araçları, piyasada faiz oranlarını etkileyebilir. Yüksek talep, bu araçların fiyatlarını artırabilir ve dolayısıyla faiz oranlarını düşürebilir. Düşük faiz oranları ise genellikle kredi faizlerini ve yatırım maliyetlerini azaltarak ekonomiyi canlandırıcı bir etki yaratabilir.
Yatırım ve Tasarruf: Bu tür tahviller, bireyler ve kurumlar için bir yatırım fırsatı sunar. Böylelikle, tasarruflar bu tahvillere yönlendirilebilir ve ekonomideki tasarruf oranları artabilir.
Döviz Kuru ve Yabancı Yatırımcılar: Eurobond gibi uluslararası borçlanma araçları, yabancı yatırımcıları ve döviz kurlarını etkileyebilir. Yüksek talep, ülkenin döviz rezervlerini artırabilir ve döviz kurlarını olumlu yönde etkileyebilir.
Ekonomik İstikrar ve Güven: Hazine Bonosu ve Tahviller, ülkenin borç ödemelerini planlı ve düzenli bir şekilde gerçekleştirmesine yardımcı olabilir. Bu da ekonomik istikrarı ve piyasalardaki güveni artırabilir.

Ancak bu araçların kullanımıyla ilgili bazı riskler de vardır. Örneğin, aşırı borçlanma ve borçların sürdürülemez hale gelmesi durumunda finansal istikrar riske girebilir. Bu nedenle, bu borçlanma araçlarının dengeli ve etkili bir şekilde kullanılması önemlidir.