İhtiyari Maliye Politikası Nedir?

İhtiyari maliye politikası, hükümet harcamalarında veya vergilerde yapılan bir değişikliktir. Amacı, ekonomiyi gerektiği gibi genişletmek veya daraltmaktır.

İhtiyari Maliye Politikası Araçları

İhtiyari maliye politikası iki araç kullanır. Bunlar bütçe süreci ve vergi kanunudur. İlk araç, devlet bütçesidir. Cumhurbaşkanlığı bütçe kanun teklifini hazırlar ve bu amaçla ilgili kamu idareleri arasında koordinasyonu sağlar. En büyüğü askeri bütçedir. Diğer tüm bakanlıklar da ihtiyari harcamaların bir parçasıdır.

Bütçe ayrıca zorunlu harcamaları da içerir. Buna Sosyal Güvenlik ve faiz ödemeleri dahildir.

İkinci araç vergi kanunudur. İşçi gelirleri, şirket karları, ithalat ve diğer tüketim vergileri üzerindeki vergileri içerir. Vergi kanununu değiştirme yetkisi TBMM’nin ve belirli koşullar altında cumhurbaşkanının olabilir. TBMM’nin vergi kanununda yaptığı değişiklikler yeni yasalar çıkarılarak yapılmalıdır. Ancak cumhurbaşkanının vergi yasalarının nasıl uygulanacağını değiştirme yetkisi vardır. Kuralların ve düzenlemelerin uygulanmasını ayarlamak için Hazine ve Maliye Bakanlığı’na talimatlar gönderebilir.

İhtiyari Maliye Politikası Türleri

İki tür ihtiyari maliye politikası vardır. Birincisi, genişletici maliye politikasıdır. Hükümet harcamaları artırdığında veya vergileri azalttığında gerçekleşir. Harcamalar artırıldığında, iş yaratır. Bu, doğrudan kamu işleri programları aracılığıyla veya dolaylı olarak müteahhitler aracılığıyla gerçekleşir. Kamu işleri inşaatına harcama yapmak, iş yaratmanın en iyi dört yolundan biridir.

İş yaratma, insanlara harcayacakları daha fazla para vererek talebi artırır. Keynesçi ekonomi teorisine göre, bu ekonomik büyümeyi artırır.

Hükümet vergileri azalttığında, parayı doğrudan işletmelerin ve ailelerin cebine koyar. Harcayacakları daha fazla paraları olur. Bu da talebi artırır ve büyümeyi yönlendirir. Harcama ve vergi kesintileri aynı anda yapıldığında, gaza basılmış olur.

Arz yönlü ekonomi, vergi indiriminin ekonomiyi canlandırmanın en iyi yolu olduğunu söyler. Daha güçlü ekonomik büyüme, hükümetin kaybettiği geliri telafi edecektir. Bunun nedeni, daha büyük bir vergi tabanı oluşturmasıdır. Ancak vergi indirimleri yalnızca vergiler ilk etapta yüksekse işe yarar. Altta yatan ekonomik teoriye göre, Laffer Eğrisi, arz yönlü ekonominin işe yaraması için en yüksek vergi oranının %50’nin üzerinde olması gerekir. Vergi indirimleri iş yaratmanın en iyi yolu değildir.

Genişletici mali politika bütçe açığı yaratır. Bu, dezavantajlarından biridir. Bunun nedeni hükümetin vergilerden aldığından daha fazlasını harcamasıdır. Genellikle borç-GSYİH oranı %100’e yaklaşana kadar bir sorun yoktur. O noktada yatırımcılar hükümetin devlet borcunu geri ödemeyeceğinden endişelenmeye başlar. Hazine bonoları veya diğer borç senetlerini satın almaya eskisi kadar istekli olmazlar. Daha yüksek faiz oranları talep ederler. Bu, borcun geri ödenmesini daha da pahalı hale getirir. Aşağı doğru bir sarmal yaratabilir. Örneğin, Yunanistan borç krizine bakın.

Daraltıcı maliye politikası, hükümetin harcamaları azaltması veya vergileri artırmasıdır. Ekonomik büyümeyi yavaşlatır. Harcamalarda yapılan bir kesinti, hükümet yüklenicilerine ve çalışanlarına daha az para gitmesi anlamına gelir. Bu da iş büyümesini azaltır.

TBMM vergileri artırdığında, büyümeyi de yavaşlatır. Daha yüksek vergiler, ailelerin veya işletmelerin harcayabileceği gelir miktarını azaltır. Talebi azaltır ve ekonomik büyümeyi yavaşlatır.

İhtiyari maliye politikası, iş döngüsüne karşı bir denge unsuru olarak çalışmalıdır. Genişleme aşamasında, TBMM ve başkan ekonomiyi soğutmak için harcamaları ve programları kesmelidir. İyi yapılırsa, ödül yılda yaklaşık %2 ila %3’lük ideal bir ekonomik büyüme oranıdır.

Bunun yerine, politikacılar patlama ve çöküş döngüsünde nerede olduğumuza bakmaksızın harcamaya ve vergileri kesmeye devam ederler. Bunu bir patlama sırasında yaparlarsa, ekonomiyi aşırı uyarır ve varlık balonları yaratır ve daha yıkıcı bir çöküşe yol açar. 2008 mali krizinin nedenlerinden biri budur.

Ne yazık ki, demokrasinin kendisi genişletici ihtiyari maliye politikasını garanti eder. Neden? Çünkü kanun koyucular para harcayarak ve vergileri düşürerek seçilir ve yeniden seçilir. Seçmenleri, özel ilgi gruplarını ve kampanyalara bağış yapanları bu şekilde ödüllendirirler. Herkes bütçe harcamalarının azaltılmasını istediğini söylüyor, sadece bütçenin kendilerine düşen kısmının kesilmesini değil.

İhtiyari Maliye Politikası ve Para Politikası

En iyi ihtimalle, ihtiyari maliye politikası TCMB tarafından yürürlüğe konulan para politikasıyla uyumlu bir şekilde çalışmalıdır. Ekonomi çok hızlı büyüyor ise, mali politika vergileri artırarak veya harcamaları keserek fren uygulayabilir. Aynı zamanda, TCMB daraltıcı para politikası uygulamalıdır. Bunu, faiz oranını artırarak veya açık piyasa operasyonları yoluyla yapar.

Ekonomi durgunluktaysa, ihtiyari maliye politikası vergileri düşürebilir ve harcamaları artırabilirken, TCMB genişletici bir para politikası uygular. Bu, faiz oranını düşürerek veya niceliksel genişleme yoluyla yapılacaktır.