OPEC: Tanımı, Üyeleri, Tarihçesi ve Hedefleri

5 ay önce
OPEC: Tanımı, Üyeleri, Tarihçesi ve Hedefleri

OPEC: Tanımı, Üyeleri, Tarihçesi ve Hedefleri

Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC), 13 petrol üreten ülkeden oluşan bir örgüttür. 2019 yılında, dünya petrol rezervlerinin %79,1’i OPEC üyesi ülkelerde bulunuyordu.1 OPEC’in kararları gelecekteki petrol fiyatları üzerinde önemli bir etkiye sahip olduğundan, nasıl çalıştığını öğrenmek önemlidir.

OPEC üyelerinin Petrol ve Enerji Bakanları, petrol üretim politikalarını koordine etmek için yılda en az iki kez bir araya gelir. Her üye ülke, herkesin belirli bir miktarda üretim yapmayı kabul ettiği bir şeref sistemine uymaktadır. Bir ülke daha fazla üretim yaparsa, herhangi bir yaptırım veya ceza yoktur. Her ülke kendi üretimini bildirmekten sorumludur. Bu senaryoda, “hile” yapmaya yer vardır. Ancak bir ülke, OPEC’ten atılma riskini göze almak istemiyorsa kotasını çok fazla aşmaz.

OPEC, gücüne rağmen petrol fiyatını tamamen kontrol edemez. Küresel arz ve talep, fiyatını belirler. Arz, petrolün üreticilerden tüketicilere akışını ve üretimini kesintiye uğratan keşif, üretim ve jeopolitik etkenlerden etkilenir. Talep, tüketiciler, işletmeler ve hükümetler tarafından enerji ihtiyaçlarına göre belirlenir.

Son Kararlar

7 Aralık 2018’de OPEC günde 1,2 milyon varil kesinti yapmayı kabul etti. Üyeler günde 800.000 varil kesinti yapacaktı. Müttefikler günde 400.000 varil kesinti yapacaktı.2 Analistler kesintinin fiyatları 2019 sonbaharının başlarında varil başına 70 dolara çıkaracağını tahmin ediyordu. Kasım ayında Brent ham petrolünün ortalama küresel fiyatları günde 58 doların altına düşmüştü.3 Borsacılar fiyatları düşürmüştü. Daha yüksek ABD arzının piyasayı doyuracağına ve aynı zamanda küresel büyümenin yavaşlamasının talebi azaltacağına inanıyorlardı.

1 Temmuz 2019’da üyeler kesintileri 2020’nin ilk çeyreğine kadar sürdürmeyi kabul ettiler.4

30 Kasım 2017’de OPEC küresel petrol arzının %2’sini tutmaya devam etmeyi kabul etti.5 Bu, OPEC’in 30 Kasım 2016’da üretimi günde 1,2 milyon varil (mbpd) azaltmayı kabul ettiği politikayı sürdürdü. Ocak 2017 itibarıyla 325.000 varil üretecekti.6 Bu hala 2015’teki 320.000 varil ortalama seviyesinin üzerinde.7 Anlaşma Nijerya ve Libya’yı muaf tuttu. Irak’a 1990’lardan bu yana ilk kotasını verdi. OPEC üyesi olmayan Rusya gönüllü olarak üretimi azaltmayı kabul etti.8

OPEC pazar payını korumakta zorlanıyordu. Payı 2012’deki %44,5’ten 2014’te %41,8’e düştü.9 10 Payı, ABD kaya petrolü üretimindeki %16’lık artış nedeniyle düştü.11 Petrol arzı arttıkça fiyatlar Nisan 2012’deki 119,75 dolardan Aralık 2015’te 38,01 dolara düştü.12 Bu, petrol fiyatı tarihindeki en büyük düşüşlerden biriydi.

OPEC, pazar payının daha fazla düşmesini istemediği için petrol üretimini azaltmayı bekledi. ABD’li rakiplerinden daha ucuza petrol üretiyor. Kartel, birçok kaya petrolü şirketi iflas edene kadar direndi. Bu, kaya petrolünde bir patlama ve çöküşe neden oldu.

OPEC’in Üç Hedefi

OPEC’in ilk hedefi fiyatları sabit tutmaktır. Üyelerinin petrolleri için makul bir fiyat aldıklarından emin olmak ister. Petrol bir bakıma tekdüze bir emtia olduğundan, çoğu tüketici satın alma kararlarını fiyattan başka bir şeye dayandırmaz. Doğru fiyat nedir? OPEC geleneksel olarak bunun varil başına 70 ila 80 dolar arasında olduğunu söylemiştir. Fiyatlar bu hedefin altına düşerse, OPEC üyeleri fiyatları yükseltmek için arzı kısıtlamayı kabul eder.

OPEC olmadan, bireysel petrol ihraç eden ülkeler ulusal geliri maksimize etmek için mümkün olduğunca fazla petrol pompalar. Birbirleriyle rekabet ederek fiyatları daha da düşürürler. Bu da daha fazla küresel talebi teşvik eder. OPEC ülkeleri en değerli kaynaklarını çok daha hızlı tüketmek yerine, yalnızca tüm üyeler için fiyatı yüksek tutmaya yetecek kadar üretim yapmayı kabul eder.

Fiyatlar varil başına 80 dolardan yüksek olduğunda, diğer ülkeler daha pahalı petrol sahalarını delmek için teşvik edilir. Elbette, petrol fiyatları varil başına 100 dolara yaklaştığında, Kanada’nın kaya petrolü sahalarını keşfetmesi maliyet açısından etkili hale geldi. ABD şirketleri, Bakken petrol sahalarını üretime açmak için hidrolik kırma tekniğini kullandı. Sonuç olarak, OPEC dışı arz arttı.

OPEC’in ikinci hedefi, petrol fiyatındaki oynaklığı azaltmaktır. Maksimum verimlilik için, petrol çıkarma işleminin haftada yedi gün, günde 24 saat yapılması gerekir. Tesislerin kapatılması, petrol tesislerine ve hatta sahaların kendilerine fiziksel olarak zarar verebilir. Okyanus sondajının kapatılması zor ve pahalıdır. Bu durumda, dünya fiyatlarını istikrarlı tutmak OPEC’in çıkarınadır. Üretimde küçük bir değişiklik, fiyat istikrarını sağlamak için genellikle yeterlidir.

Örneğin, Temmuz 2008’de petrol fiyatları varil başına 143 dolar ile tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaştı. OPEC, biraz daha fazla petrol üretmeyi kabul ederek yanıt verdi. Bu hareket fiyatları düşürdü. Ancak küresel mali kriz, petrol fiyatlarının Aralık ayında varil başına 33,73 dolara düşmesine neden oldu.13 OPEC, arzı azaltarak yanıt verdi. Bu hareket, fiyatların tekrar istikrara kavuşmasına yardımcı oldu.

OPEC’in üçüncü hedefi, dünyanın petrol arz dalgalanması üreticisi olmaktır. Bu, ihtiyaç halinde arzı artırarak veya azaltarak kıtlıklara veya fazlalıklara yanıt vermeyi kapsar; bu da fiyat istikrarı ve oynaklığı kontrol etme ilk iki amacına etkili bir şekilde ulaşmayı sağlardı. Örneğin, 1990’daki Körfez Krizi sırasında kaybedilen petrolü geri aldı. Saddam Hüseyin’in orduları Kuveyt’teki rafinerileri yok ettiğinde günde birkaç milyon varil petrol kesildi.14 OPEC ayrıca 2011’de Libya’daki kriz sırasında üretimi artırdı.15 16

OPEC Üyeleri

OPEC’in 13 aktif üyesi vardır. Suudi Arabistan açık ara en büyük üreticidir ve toplam OPEC petrol üretiminin neredeyse üçte birine katkıda bulunur.17 Kendi başına yeterli üretim yapan ve dünyanın arzını önemli ölçüde etkileyen tek üyedir. Bu nedenle diğer ülkelerden daha fazla yetki ve etkiye sahiptir.

OPEC ÜlkesiKatılış YılıLokasyonPetrol Üretimi (mbpd) 2019Diğer Bilgiler
Cezayir1969Afrika1.02
Angola2007Afrika1.37
Ekvador1973Orta Amerika0.531992’de ayrıldı. 2009’da yeniden katıldı.
Ekvator Ginesi2017Afrika0.11
Gabon1975Afrika0.221995’te ayrıldı. 2016’da tekrar katıldı.
İran1960Orta Doğu2.37
Irak1960Orta Doğu4.58Irak Savaşı’nı finanse etmek için üretim artırıldı.
Kuveyt1960Orta Doğu2.68
Libya1962Orta Doğu1.102013 seviyelerine dönüldü.
Nijerya1971Afrika1.74
Suudi Arabistan1960Orta Doğu9.81Produces 30% of total.
B.A.E.1967Orta Doğu3.06
Venezüella1960Orta Amerika1.01Hükümete fon sağlar
TOPLAM OPEC29.38Less than the 2016’daki 33.44’lük rekorun altında.

Katar, petrol yerine doğal gaza odaklanmak için Ocak 2019’da ayrıldı. Katar’ın ayrılması, ülkenin Suudi Arabistan’dan çok ABD ile aynı çizgide olduğu anlamına geliyor. Araştırmacı web sitesi The Intercept haberine göre ABD yetkilileri, Suudi Arabistan’ın 2017’de Katar’ı işgal etmesini engelledi.18 Aynı yıl Suudiler ve Birleşik Arap Emirlikleri, sınır anlaşmazlıkları nedeniyle Katar’a ambargo uyguladı.19

Endonezya 1962’de katıldı ancak 2009’da ayrıldı. Ocak 2016’da yeniden katıldı ancak Kasım 2016’daki OPEC konferansından sonra ayrıldı. Petrol üretimini azaltmak istemedi.20

Tarih

1960 yılında beş OPEC ülkesi petrol arzını ve fiyatını düzenlemek için ittifak kurdu. Bu ülkeler yenilenemeyen bir kaynağa sahip olduklarını fark ettiler. Birbirleriyle rekabet ederlerse petrol fiyatı çok fazla düşecekti. Petrol fiyatları daha yüksek olsaydı olduğundan daha erken tükeneceklerdi.

OPEC ilk toplantısını 10-14 Eylül 1960 tarihlerinde Irak’ın Bağdat kentinde gerçekleştirdi. Beş kurucu üye İran, Irak, Kuveyt, Suudi Arabistan ve Venezuela’ydı.21 OPEC, 6 Kasım 1962’de Birleşmiş Milletler’e kaydoldu.22

OPEC, 1973 petrol ambargosuna kadar gücünü göstermedi. Başkan Nixon’ın altın standardını terk etmesinden sonra ABD dolarının değerindeki ani düşüşe yanıt verdi. Petrol sözleşmeleri dolar üzerinden fiyatlandırıldığı için dolar düştüğünde petrol ihracatçılarının gelirleri düştü. Ambargoya yanıt olarak ABD, Stratejik Petrol Rezervi’ni oluşturdu.23

OPEC Dışı Petrol Üreten Ülkeler

OPEC üyesi olmayan birçok ülke de OPEC’in kararlarına yanıt olarak petrol üretimlerini gönüllü olarak ayarlıyor. 1990’larda OPEC’in kısıtlamalarından yararlanmak için üretimi artırdılar.24 Bu, düşük petrol fiyatları ve herkes için karla sonuçlandı. Bu işbirliği yapan OPEC dışı üyeler Meksika, Norveç, Umman ve Rusya’dır.

Kaya petrolü üreticileri bu dersi öğrenmedi. Petrol pompalamaya devam ettiler ve 2014’te fiyatların düşmesine neden oldular. Sonuç olarak, birçoğu varil başına 65 dolarlık denge fiyatının altına düştü. OPEC üretimini düşürmek için müdahale etmedi. Bunun yerine, kendi pazar payını korumak için fiyatların düşmesine izin verdi.

OPEC-Rusya Petrol İttifakı

OPEC, Rusya liderliğindeki 10 ülkeden oluşan bir petrol ittifakıyla ortaklık kuruyor. İran anlaşmaya karşı çıkıyor çünkü Suudi Arabistan ve Rusya organizasyona hakim olacağını düşünüyor. Rusya, Suudi Arabistan’dan sonra dünyanın en büyük ikinci petrol ihracatçısı.

2 Temmuz 2019’da, katılımcı ülkeler bakanlar ve teknik diyaloğun devam etmesini teşvik etmek için üç yıllık bir işbirliği tüzüğünü onayladılar. Birlikte, dünyanın petrol üretiminin neredeyse yarısını üretiyorlar.

OPEC düzenli toplantılarına devam edecek ancak Rusya liderliğindeki grup da katılacak. İran, iki grubun yalnızca bir kriz olduğunda bir araya gelmesini tercih ediyor.

  1. Organization of the Petroleum Exporting Countries. “2020 Annual Statistical Bulletin,” Pages 5, 22. Download PDF. ↩︎
  2. Organization of the Petroleum Exporting Countries. “2018 Annual Report,” Pages 47-48. ↩︎
  3. Macrotrends. “Brent Crude Oil Prices – 10 Year Daily Chart.” ↩︎
  4. Organization of the Petroleum Exporting Countries. “OPEC 176th Meeting Concludes.” ↩︎
  5. Organization of the Petroleum Exporting Countries. “OPEC 173rd Meeting Concludes.” ↩︎
  6. Organization of the Petroleum Exporting Countries. “2017 Annual Report,” Page 39. ↩︎
  7. Organization of the Petroleum Exporting Countries. “OPEC Annual Statistical Bulletin 2016,” Page 6. ↩︎
  8. Organization of the Petroleum Exporting Countries. “OPEC 171st Meeting Concludes,” Download Agreement. ↩︎
  9. Organization of the Petroleum Exporting Countries. “OPEC Annual Statistical Bulletin 2015,” Page 6. ↩︎
  10. Organization of the Petroleum Exporting Countries. “OPEC’s Annual Statistical Bulletin for Launch 29 July 2013.” ↩︎
  11. U.S. Energy Information Administration. “U.S. Oil Production Growth in 2014 Was Largest in More Than 100 Years.” ↩︎
  12. U.S. Energy Information Administration. “Spot Prices (Crude Oil in Dollars per Barrel, Products in Dollars per Gallon),” Select ”Brent – Europe”; Select Period: Monthly; Download Series History. ↩︎
  13. U.S. Energy Information Administration. “Europe Brent Spot Price FOB,” Select View History: Daily. ↩︎
  14. Office of Scientific and Technical Information. “Petroleum Supply Monthly,” Page xxxiii. ↩︎
  15. Organization of the Petroleum Exporting Countries. “Monthly Oil Market Report April 2011,” Page 3. ↩︎
  16. Organization of the Petroleum Exporting Countries. “OPEC Statute,” Page 1. ↩︎
  17. Organization of the Petroleum Exporting Countries. “2020 Annual Statistical Bulletin,” Page 25. Download PDF. ↩︎
  18. The Intercept. “Saudi Arabia Planned to Invade Qatar Last Summer. Rex Tillerson’s Efforts to Stop It May Have Cost Him His Job.” ↩︎
  19. Congress.gov. “Qatar: Governance, Security, and U.S. Policy,” Pages 8, 20. ↩︎
  20. Organization of the Petroleum Exporting Countries. “Brief History.” ↩︎
  21. Organization of the Petroleum Exporting Countries. “Brief History.” ↩︎
  22. United Nations. “Iran, Iraq, Kuwait, Saudi Arabia, Venezuela, etc. Agreement Concerning the Creation of the Organization of Petroleum Exporting Countries (OPEC). Done at Baghdad, on 14 September 1960.” ↩︎
  23. Congress.gov. “Strategic Petroleum Reserve: Mandated Sales and Reform,” Pages 1-2. ↩︎
  24. ScienceDirect. “OPEC and Non-OPEC Oil Production and the Global Economy,” Page 370. ↩︎

İlişkili Yazılar