Reel GSYIH Nedir ve Nasıl Hesaplanır?

Gerçek gayri safi yurtiçi hasıla (gsyih), enflasyon veya deflasyonun etkilerini hesaba katan bir ekonomik çıktı ölçüsüdür. Nominal GSYIH‘den daha gerçekçi bir büyüme değerlendirmesi sağlar. Reel GSYIH olmadan, bir ülke yalnızca fiyatlar arttığında daha fazla üretiyormuş gibi görünebilir.

Reel GSYIH vs Nominal GSYIH

Bir ülkenin GSYİH’sinin türünü belirtmeyen raporlar duyduğunuzda, bunun nominal GSYİH olması muhtemeldir. Nominal GSYİH hem fiyatları hem de büyümeyi içerirken, reel GSYİH saf büyümedir. Nominal GSYİH, baz yıldan itibaren fiyat değişiklikleri olmasaydı ne olurdu? Sonuç olarak, nominal GSYİH daha yüksektir.

Türkiye ekonomisinde reel ve nominal GSYİH arasındaki farkı daha iyi anlamak için son yıllara ait bazı gerçek örnekleri inceleyelim. Bu örnekler, enflasyonun etkisiyle nominal büyümenin nasıl şişebileceğini ve reel büyümenin gerçekte ne kadar düşük kalabileceğini gözler önüne seriyor.

2022 Yılı Verileri

• Nominal GSYİH: 13.4 trilyon TL
• Reel GSYIH Büyüme Oranı: %5.5
• Enflasyon Oranı (TÜFE): %64.3

Analiz: 2022’de nominal GSYİH 13.4 trilyon TL’ye ulaşarak bir önceki yıla göre ciddi bir artış gösterdi. Ancak enflasyonun %64.3 olduğu bu dönemde reel büyüme yalnızca %5.5 seviyesinde kaldı. Bu, nominal büyümenin büyük ölçüde fiyat artışlarından kaynaklandığını ve reel üretim artışının sınırlı kaldığını gösterir.

2023 Yılı 1. Çeyrek Verileri

• Nominal GSYİH: 3.8 trilyon TL
• Reel GSYİH Büyüme Oranı: %4.0
• Enflasyon Oranı (Yıllık, Ocak 2023): %57.7

Analiz: 2023’ün ilk çeyreğinde nominal GSYİH 3.8 trilyon TL olarak hesaplanırken, reel büyüme %4.0 seviyesinde gerçekleşti. Enflasyon yine yüksek seviyelerdeydi (%57.7). Bu durum, nominal GSYİH’deki artışın çoğunlukla fiyatlardan kaynaklandığını, reel büyümenin ise çok daha sınırlı olduğunu göstermektedir.

2023 Yılı 2. Çeyrek Verileri

• Nominal GSYİH: 4.3 trilyon TL
• Reel GSYİH Büyüme Oranı: %3.8
• Enflasyon Oranı (Yıllık, Haziran 2023): %47.8

Analiz: 2023’ün ikinci çeyreğinde nominal GSYİH 4.3 trilyon TL’ye ulaştı; reel büyüme ise %3.8 olarak kaydedildi. Yıllık enflasyon %47.8 civarındaydı, bu da nominal büyümenin yine büyük ölçüde fiyat artışlarından kaynaklandığını, reel büyümenin ise bu yüksek enflasyon ortamında sınırlı kaldığını ortaya koyuyor.

2024 Yılı Tahmini Veriler

• Nominal GSYİH: Yaklaşık 20 trilyon TL (tahmini)
• Reel GSYİH Büyüme Oranı (Tahmini): %4.5 – %5.0
• Enflasyon Oranı (TÜFE Tahmini): %40-45

Analiz: 2024 yılı için nominal GSYIH’nin 20 trilyon TL’ye ulaşması beklenirken, reel büyümenin %4.5 ile %5 arasında olması öngörülüyor. Enflasyonun %40-45 bandında kalması durumunda nominal GSYİH yine büyük ölçüde enflasyona dayalı bir artış gösterecek; ancak reel büyüme bu oranın çok altında kalacak. Yani, fiyat artışları nedeniyle ekonomik büyüme verileri büyük görünecek, fakat bu durum reel olarak vatandaşların yaşam standardına aynı oranda yansımayacak.

Reel GSYIH Nasıl Hesaplanır?

Reel GSYİH formülü nominal GSYIH’nin deflatöre bölünmesiyle elde edilir:

R = N/D.

Reel GSYİH hesaplama süreci, enflasyonun etkisini çıkararak ülkenin ekonomik büyümesini gerçek anlamda ölçmeye yönelik bir adımdır. Türkiye örneğinde reel GSYİH’yi hesaplamak için kullanılan temel formüller ve bir örnek hesaplama süreci aşağıda verilmiştir.

Reel GSYİH Hesaplama Yöntemi

Reel GSYİH’yi hesaplamak için kullanılan formül şu şekildedir:

Reel GSYİH=Nominal GSYİH / GSYİH Deflatörü ​×100

Burada:

• Nominal GSYİH: Belirli bir dönemde, cari fiyatlarla hesaplanan toplam GSYİH değeridir.
• GSYİH Deflatörü: Enflasyon oranını gösteren bir endekstir. Deflatör yüksekse, nominal GSYİH’nin enflasyon nedeniyle arttığını gösterir.
• 100: GSYİH deflatörünü yüzdesel bir oran olarak ifade etmek için kullanılan sabit bir değerdir.

Reel GSYİH Hesaplama Adımları

1. Nominal GSYİH Değerini Belirleme: Hesaplama yapmak istediğimiz dönemin nominal GSYİH’sini belirleriz.
2. GSYİH Deflatörünü Hesaplama: Belirli bir dönemdeki enflasyon oranına göre GSYİH deflatörü hesaplanır.
3. Formülü Uygulama: Yukarıdaki formülü kullanarak reel GSYİH hesaplanır.

Türkiye Üzerinde Reel GSYİH Hesaplama Örneği (2023 Verileri ile)

Örnek olarak Türkiye’nin 2023 yılına ait bazı tahmini verilerini kullanarak reel GSYİH hesaplamasını yapalım:

• Nominal GSYİH (2023): 15 trilyon TL (örnek veri)
• GSYİH Deflatörü (Enflasyon oranı): %50 (örnek)

Adım Adım Hesaplama

1. Nominal GSYİH’yi Belirleme: 2023 için nominal GSYİH’nin 15 trilyon TL olduğunu varsayalım.
2. GSYİH Deflatörünü Hesaplama: Enflasyon %50 olduğuna göre GSYİH deflatörü 1.50 olacaktır (yüzde olarak ifade edildiğinde %150).
3. Reel GSYİH Hesaplama: 15.000.000.000.000 / 1,50=10.000.000.000.000 TL = 10.000.000.000.000 TL

Bu durumda Türkiye’nin 2023 yılı için reel GSYİH’si yaklaşık olarak 10 trilyon TL olarak hesaplanır. Bu rakam, enflasyon etkisi çıkarıldıktan sonra Türkiye ekonomisinin gerçek büyüklüğünü gösterir.

GSYİH Sizi Nasıl Etkiler?

GSYİH büyüme oranı yavaşladığında veya hatta daraldığında, TCMB büyümeyi teşvik etmek için faiz oranlarını düşürecektir. Bu olduğunda bir ev satın alıyorsanız, gelecekteki düşük oranlardan yararlanabilmeniz için ayarlanabilir faizli bir ipotek isteyebilirsiniz. Hatta yapılandırmayı bile düşünebilirsiniz.

Düşen GSYİH büyüme oranları aynı zamanda bir durgunluğa da yol açabilir, bu da işten çıkarmalara hazırlanmanız gerektiği anlamına gelir. GSYİH büyüme oranları artıyorsa, o zaman sabit faizli bir ipotek düşünebilirsiniz. Bu şekilde, düşük faiz oranlarını sabitleyebilirsiniz.

Temel Çıkarımlar

• Reel GSYİH, fiyat seviyelerindeki değişiklikleri hesaba katarak, belirli bir yıldaki ekonominin toplam mal ve hizmetlerini ölçer.
• Enflasyonu hesaba kattığı için GSYİH’yi yıla göre karşılaştırmanıza olanak tanır.
• Ekonominin iş döngüsünde nerede olduğunu gösteren iyi bir göstergedir.
• Reel GSYİH eğilimlerini bilmek, durgunluklara hazırlanmanıza veya iyi finansal kararlar almanıza yardımcı olabilir.