Ekonomik Büyüme Nedir?

Ekonomik büyüme, belirli bir dönemde mal ve hizmet üretimindeki artıştır. Ölçüm enflasyonun etkilerini ortadan kaldırmalıdır.

Ekonomik Büyüme Nasıl Çalışır?

Ekonomik büyüme, bir ekonominin mal ve hizmetlerinin değerindeki artıştır ve bu da işletmeler için daha fazla kar yaratır. Sonuç olarak, hisse senedi fiyatları yükselir. Bu, şirketlere yatırım yapmak ve daha fazla çalışan işe almak için sermaye sağlar.

Daha fazla iş yaratıldıkça, gelirler artar. Tüketiciler ek ürün ve hizmetler satın almak için daha fazla paraya sahip olur ve satın alımlar daha yüksek büyümeyi sağlar. Bu nedenle, tüm ülkeler pozitif ekonomik büyüme ister. Bu, ekonomik büyümeyi en çok izlenen ekonomik gösterge yapar.

Ekonomik Büyüme Örneği

Örnek olarak, 2005-2015 Türkiye ekonomisine bir göz atalım. 1990’lı yılların sonundaki ekonomik daralmanın ardından ekonomi canlanmaya başladı. On yıl boyunca eşitsiz bir şekilde de olsa yaklaşık 7 milyon iş eklendi. İnşaat, finans ve hizmet sektörleri hızla büyüdü. 2010’larda daha fazla kadın da iş gücüne katıldı. Bu artan üretkenlik ve yurtdışında zayıflayan dolar, Türk şirketlerinin ihracata yönelik artan talebi karşılamasına yardımcı oldu ve buna bağlı olarak gelir arttı. ¹

On yılın sonunda gayri safi yurt içi hasıla (GSYİH) 2005’te 481 milyar dolardan 2015’te 861 milyar dolara yükseldi.²

Ekonomik Büyüme Nasıl Ölçülür?

Gayri safi yurtiçi hasıla, ülkenin tüm ekonomik çıktısını hesaba kattığı için ekonomik büyümeyi ölçmenin en iyi yoludur. GSYİH, ülkedeki işletmelerin satış için ürettiği tüm mal ve hizmetleri içerir. Yurt içinde veya yurt dışında satılmaları önemli değildir.

Çoğu ülke ekonomik büyümeyi her çeyrekte ölçer.³ Büyüme için en doğru ölçüm, enflasyonun etkilerini ortadan kaldıran gerçek GSYİH’dir. GSYİH büyüme oranı gerçek GSYİH’yi kullanır.

Dünya Bankası büyümeyi ölçmek için GSYİH yerine gayri safi milli geliri kullanır. Yurt dışında çalışan vatandaşların geri gönderdiği geliri içerir. Bu, Meksika gibi birçok gelişmekte olan piyasa ülkesi için kritik bir gelir kaynağıdır. Ülke bazında GSYİH karşılaştırmaları, bu ülkelerin ekonomilerinin büyüklüğünü olduğundan az gösterecektir.⁴

GSYİH’ye Göre İlk 10 Ülke

GSYİH Neleri İçerir (ve Neleri İçermez)

GSYİH ekonomik büyümenin tek ölçüsü değildir. Başlangıç ​​olarak, bakmakla yükümlü olunan kişi veya gönüllü çalışma gibi ücretsiz işleri içermez. Ayrıca yasadışı, karaborsa faaliyetlerini de içermez.

Gayri safi yurtiçi hasıla ayrıca çevresel maliyetleri hesaba katmaz. Örneğin, plastiğin fiyatı ucuz görünür çünkü bertaraf maliyetini içermez. Sonuç olarak, GSYİH bu maliyetlerin toplumun genel refahını nasıl etkilediğini ölçmez.

Benzer şekilde, toplumlar yalnızca değer verdiklerini ölçer ve yalnızca ölçtükleri şeyleri değer verirler. Örneğin, İskandinav ülkeleri Dünya Ekonomik Forumu’nun Küresel Rekabet Raporu’nda üst sıralarda yer alır.⁵ Bütçeleri, dünya standartlarında eğitim, sosyal programlar ve yüksek yaşam standardı olan ekonomik büyümenin itici güçlerine odaklanır. Bu faktörler yetenekli ve motive olmuş bir iş gücü yaratır.

Bu ülkelerin yüksek bir vergi oranı vardır. Ancak gelirlerini ekonomik büyümenin uzun vadeli yapı taşlarına yatırım yapmak için kullanırlar.

Bu ekonomik politika, Türkiye’nin politikasıyla çelişir. Türkiye, tüketici ve devlet harcamaları artırarak kısa vadeli büyümeyi finanse etmek için borç kullanır. Bunun nedeni, bu faaliyetlerin Türkiye’nin ekonomik büyümesini ölçmek için kullandığı GSYİH’de görünmesidir.

Ekonomik Büyümenin Aşamaları

Analistler, ekonominin iş döngüsünün hangi aşamasında olduğunu keşfetmek için ekonomik büyümeyi izlerler. En iyi aşama genişlemedir. Bu, ekonominin sürdürülebilir bir şekilde büyüdüğü zamandır. Büyüme sağlıklı bir büyüme oranının çok ötesindeyse, aşırı ısınır. Bu, 2021-2022’de olduğu gibi varlık balonu yaratır. Çok fazla para çok az mal ve hizmeti kovaladığında, enflasyon başlar. Bu, iş döngüsündeki “zirve” aşamasıdır.

Bir noktada, ekonomik büyümeye olan güven dağılır. İnsanlar satın almakta yerine satmaya başladığında, ekonomi daralır. İş döngüsünün bu aşaması devam ettiğinde, durgunluğa dönüşür.

Türkiye Ekonomisinin Büyüme Nedenleri

1. Yapısal Reformlar ve Özelleştirme

1990’ların sonu ve 2000’lerin başında Türkiye’de gerçekleştirilen yapısal reformlar, ekonominin daha verimli ve rekabetçi hale gelmesine katkıda bulundu. Özelleştirme yoluyla kamu varlıklarının özel sektöre devredilmesi, sermaye birikimini artırdı ve verimliliği yükseltti. Bankacılık sektöründe yapılan reformlar, finansal istikrarı güçlendirdi.

2. Genç ve Dinamik Nüfus

Türkiye’nin genç ve dinamik bir nüfusa sahip olması, hem iş gücünü artırdı hem de iç tüketimi destekledi. Genç nüfus, yeni iş kollarının ve sektörlerin gelişmesine olanak sağladı. Bu durum, ekonomik büyümenin sürdürülebilir olmasına katkıda bulundu.

3. Küresel Ekonomik Entegrasyon

Türkiye’nin dış ticaretini artırmak için attığı adımlar, özellikle Avrupa Birliği ile Gümrük Birliği Anlaşması, ihracatın artmasına ve yeni pazarların açılmasına yardımcı oldu. Ayrıca, yabancı doğrudan yatırımlar (FDI) artarak ülkeye döviz girişi sağladı ve teknoloji transferine katkıda bulundu.

4. İnşaat ve Altyapı Yatırımları

2000’li yıllarda inşaat sektöründe yaşanan patlama, ekonomik büyümenin ana itici güçlerinden biri oldu. Büyük ölçekli altyapı projeleri (havaalanları, otoyollar, köprüler vb.), hem istihdam yarattı hem de diğer sektörleri harekete geçirdi. Ayrıca, konut sektörü de ekonomiye önemli katkılar sağladı.

5. Turizm Gelirleri

Türkiye, doğal güzellikleri, tarihi mirası ve turistik cazibe merkezleri sayesinde turizmden önemli gelirler elde etti. Turizm sektörü, döviz girdisi sağlaması ve istihdam yaratması nedeniyle ekonomiye önemli katkıda bulundu.

6. İç Tüketim

Türkiye’de artan gelir düzeyi ve genişleyen orta sınıf, iç tüketimi artırarak ekonomik büyümeyi destekledi. Özellikle 2000’li yılların başında uygulanan makroekonomik politikalar, hanehalkı harcamalarının artmasına ve ekonominin iç taleple büyümesine yol açtı.

7. Finansal ve Para Politikaları

Merkez Bankası’nın izlediği para politikaları, enflasyonu kontrol altına almak ve makroekonomik istikrarı sağlamak için önemli adımlar attı. Aynı zamanda, kredi genişlemesi ve düşük faiz oranları, yatırımları ve tüketimi teşvik ederek ekonomik büyümeyi destekledi.

8. Dış Ticaret ve İhracat

Türkiye, özellikle imalat sektöründe ihracata dayalı büyüme stratejisi izledi. Tekstil, otomotiv, beyaz eşya ve elektronik gibi sektörlerdeki ihracat artışları, ekonominin büyümesine katkı sağladı. Ayrıca, Türkiye’nin coğrafi konumu da Avrupa, Asya ve Orta Doğu pazarlarına kolay erişim imkanı sundu.

9. Düşük Maliyetli İş Gücü

Türkiye, nispeten düşük iş gücü maliyetleri sayesinde yabancı yatırımcılar için cazip bir üretim merkezi haline geldi. Bu durum, ihracata yönelik üretimi teşvik etti ve birçok sektörün büyümesine katkıda bulundu.

10. Eğitim ve İnsan Sermayesi

Eğitime yapılan yatırımlar, özellikle mesleki ve teknik eğitimin yaygınlaşması, iş gücünün niteliğini artırdı. Daha nitelikli iş gücü, üretkenliği artırarak ekonomik büyümeye katkı sağladı.

Ekonomik Büyümeyi Teşvik Etmenin Yolları

Bir ülke üretim faktörleriyle kutsanmamışsa, büyümeyi teşvik etmenin başka yollarını bulmalıdır. Hükümetler büyümeyi artırmak ister çünkü bu vergi gelirini artırır. Büyüme, işletmelerin işçi almalarını ve gelirlerini artırmalarını sağlar. İnsanlar kendilerini mutlu hissettiklerinde, siyasi liderleri yeniden seçerek ödüllendirirler.

Hükümet, genişlemeci mali politikayla büyümeyi teşvik eder. Ya daha fazla harcama yapar, ya vergileri indirir ya da her ikisini birden yapar. Politikacılar yeniden seçilmek istediklerinden dolayı ekonomiyi canlandırmak için genişlemeci mali politikayı kullanırlar.

Ancak genişlemeci mali politika bağımlılık yapar. Hükümet daha fazla harcamaya ve daha az vergi almaya devam ederse, bu bütçe açığına sebep olur. Bir süre işe yarar ancak sonunda daha yüksek borç seviyelerine yol açar. Zamanla, borç-GSYİH oranı %100’e yaklaştıkça, ekonomik büyümeyi yavaşlatır.⁶ Yabancı yatırımcılar, yüksek borç oranına sahip bir ülkeye fon yatırmayı bırakırlar. Geri ödeme alamayacaklarından veya paranın daha az değerli olacağından endişe ederler.

Hükümetler daha sonra genişleyici maliye politikası konusunda dikkatli olmalı ve bunu yalnızca ekonomi daraldığında veya durgunlukta olduğunda kullanmalıdır. Ekonomi büyürken, liderleri harcamaları kısmalı ve vergileri artırmalıdır. Bu muhafazakar maliye politikası, ekonomik büyümenin sürdürülebilir kalmasını sağlar.

Bir ülkenin merkez bankası da para politikasıyla büyümeyi teşvik edebilir. Faiz oranlarını düşürerek para arzını artırabilir. Bankalar araba, üniversite ve ev için borçlanmayı daha az maliyetli hale getirir. Ayrıca kredi kartı faiz oranlarını düşürürler. Bunların hepsi tüketici harcamalarını ve ekonomik büyümeyi artırır.

Temel Çıkarımlar

• Ekonomik büyüme, bir ekonominin mal ve hizmetlerinin zaman içindeki değerindeki artıştır.
• Gerçek gayri safi yurtiçi hasıla, ekonomik büyümeyi ölçmenin en iyi yoludur, çünkü enflasyonun etkilerini ortadan kaldırır.
• Hükümet, daha fazla harcama yaparak veya vergileri azaltarak genişleyici maliye politikasıyla büyümeyi teşvik eder.
• Zamanla, genişleyici maliye politikası açık harcamaya, daha yüksek borç seviyelerine ve ekonomik büyümenin yavaşlamasına yol açabilir.

Sıkça Sorulan Sorular (S.S.S.)

Ekonomik büyüme neden önemlidir?

Ekonomik büyüme bir ülkenin refahını artırır. Refah içindeki ülkeler vatandaşlarına daha iyi bakabilir ve yaşam standartlarını yükseltebilir.

Ekonomik büyümeye hangi faktörler katkıda bulunur?

Büyümeyi yönlendiren dört faktör doğal kaynaklar, iş gücü, sermaye ekipmanı ve girişimciliktir.

Ekonomik büyümeye hangi politikalar katkıda bulunur?

Genişletici maliye politikası ve para politikası, ekonomik büyümeyi teşvik etmenin iki yoludur. Genişletici bir maliye politikasıyla hükümet daha fazla harcama yapar, daha az vergi koyar veya her ikisini birden yapar. Para politikası bir ülkenin merkez bankası tarafından belirlenir. Türkiye’de Merkez Bankası, ekonomik büyümeyi etkilemek için faiz oranlarını artırma veya düşürme gibi taktikler kullanarak sürdürülebilir büyümeyi sürdürmeye çalışmak için para politikasını belirler.

1. Trading Economics “Turkey GDP” ↩︎
2. Trading Economics “Turkey Unemployment Rate” ↩︎
3. American Institute for Economic Research. “Your Guide to Understanding Real vs. Nominal GDP.” ↩︎
4. The World Bank. “Why Can’t I Find Estimates of Gross National Product (GNP)?” ↩︎
5. World Economic Forum. “Global Competitiveness Report Special Edition 2020: How Countries Are Performing on the Road to Recovery.” ↩︎
6. Federal Reserve Bank of St. Louis. “Debt-to-GDP Ratio: How High Is Too High? It Depends.” ↩︎