Fiyat Enflasyonu Nedir?

Fiyat enflasyonu, belirli bir dönemde (genellikle bir yıl) bir ekonomide belirli mal ve/veya hizmetlerin fiyatlarındaki genel yüzde artıştır. Enflasyonun en yaygın kullanılan ölçüsüdür ve imalatçıların hammadde için ödediği fiyat değişimlerinden ve ücretlerdeki değişimden farklıdır.

Enflasyon, bir fincan kahvenin fiyatından ulusal borcun büyüklüğüne kadar ekonomideki her şeyi etkilediğinden, fiyat enflasyonunun nasıl çalıştığını anlamak, daha iyi harcama ve yatırım kararları vermenize yardımcı olabilir.

Fiyat Enflasyonunun Tanımı ve Örnekleri

Bir ekonomide talep arttığında fiyatlar da artar. Buna halk arasında fiyat enflasyonu, ekonomistlere göre talep enflasyonu denir (çünkü talep fiyatları yukarı çeker). Fiyat enflasyonu, girdi maliyetleri veya ücretlerdeki değişikliklerden ziyade tüketicilerin ödediği fiyatlardaki değişikliklere dayanmaktadır.¹

Fiyat enflasyonunun göstergelerinden biri Tüketici Fiyat Endeksi’dir (TÜFE). Her ay Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), bir somun ekmekten saç kesimine kadar ekonomideki mal ve hizmetlerin fiyatlarını takip ediyor. TÜİK bu bilgiyi fiyatların ne kadar değiştiğini görmek için kullanır. Daha sonra fiyatların neden değiştiğine bakılır.²

Eğer fiyat artışı talep artışından kaynaklanıyorsa, o zaman fiyat enflasyonu meydana gelir. Örneğin, 2020 baharında salgın birçok insanı evde kalmaya zorladı, bu da paket yemek ve saç kesimi gibi ev dışındaki mal ve hizmetlere olan talebi ve harcamaları azalttı. Sonraki yıl, insanlar aşılandıkça insanlar salgın öncesi seviyelere döndü ve mal ve hizmetlere olan talebin artması nedeniyle fiyatlar artmaya başladı.

Fiyat Enflasyonu Nasıl Hesaplanır?

Fiyat enflasyonu, mal ve hizmetlere yönelik basit arz ve talebin bir fonksiyonudur. Talep arttığında ancak mal veya hizmet arzı artmadığında fiyatlar artar.

Talebin artmasına birçok faktör katkıda bulunabilir. Bir ekonomide nüfus artışı varsa, daha fazla insan daha fazla mal ve hizmete ihtiyaç duyacağından talep de artacaktır. Bu, fiyat enflasyonuna yol açabilir (diğer her şey eşit olduğunda). Benzer şekilde, ekonomik iyileşme veya siyasi krizin çözülmesi gibi iyi haberler, insanların harcama konusunda heyecanlanmasına neden olabilir ve bastırılmış talep fiyat enflasyonuna yol açabilir.

Elbette dünya mükemmel değil ve talep artışına başka faktörler de eşlik edebilir. Örneğin 2020’de ABD hükümeti, salgın sırasında ekonomik destek sağlamak için uygun kişilere teşvikler dağıttı. Bu nedenle bazı insanların harcayacak daha fazla parası vardı. Talep zaten yeniden artmaya başlamıştı ve bu da talebi daha da artırdı. 2021 yılına gelindiğinde tedarik zinciri sorunları bazı girdilerin maliyetlerini artırmaya başladı ve işçi kıtlığı ücretlerin artmasına neden oldu. Bu durum fiyat enflasyonuna tek başına neden olan bir şey değildi, birden fazla etken vardı.

Maliyet Enflasyonu ve Fiyat Enflasyonu

Bazen arz enflasyonu olarak da adlandırılan maliyet enflasyonu, tüketici fiyatlarını yukarı çeken girdi fiyatlarındaki artışları içerir. Örneğin, petrol fiyatları artarsa ​​ulaşım maliyetleri de artar ve malların ülke çapında mağazalara ve insanlara taşınması için ulaşıma ihtiyaç duyulduğundan ekonomi genelinde fiyatların da artması muhtemeldir. Talep aynı kalsa bile bu maliyetler artacaktır.

Üretici veya hükümet talebindeki artışlara bağlı olarak maliyet enflasyonu da meydana gelebilir. Ancak bunlar, fiyat enflasyonu gibi tüketici talebindeki değişikliklerden kaynaklanmıyor. Aslında, sonuçta ortaya çıkan fiyat artışları, insanların satın alma işlemlerini ertelemesi veya bunun yerine daha az pahalı malları satın almayı seçmesi nedeniyle tüketici talebinin düşmesine neden olabilir.

Önemli Olaylar

2021 sonbaharında Türkiye ekonomisi, pandemi sonrası talep artışları nedeniyle fiyat enflasyonu gösterdi. Ülkede fiyat enflasyonu ilk kez yaşanmıyor. 2018 yılında ABD ile yaşanan rahip krizi de benzer şeylere yol açmıştı. 2021 yılında da aynı türde fiyat enflasyonu yaşansa da analiz bunun yeni bir olgu olmadığını ve gelecekte tekrar yaşanmasının kesin olduğunu gösterdi.

Bireysel Yatırımcılar İçin Ne İfade Ediyor?

Yatırımcıysanız, sahip olduğunuz yatırım türlerine bağlı olarak fiyat enflasyonu iyi ya da kötü olabilir. Her türlü enflasyon genellikle faiz oranlarında bir artışa işaret eder; bu da tahvil sahipleri için kötü, ancak mevduat hesaplarından daha fazlasını elde etmek isteyenler için iyidir.

Hisse senedi yatırımcılarının farklı deneyimleri olabilir. Tüketiciyle ilgilenen şirketler, artan talep nedeniyle gelirlerinin artması nedeniyle fiyat enflasyonundan sıklıkla yararlanıyor. Ancak maliyetleri o kadar artmayabilir, bu da onlara kar marjlarında güzel bir artış sağlayabilir. Çoğunlukla ticari faaliyetlerle uğraşan şirketler, talep senaryolarında bir değişiklik olmadığı sürece fiyat enflasyonundan pek fazla fayda göremeyecekler. Örneğin, bir muhasebe firmasının tüketici fiyat enflasyonundan dolayı arz veya talepte bir değişiklik görmesi muhtemel değildir, ancak bir reklam ajansı, tüketici ürünleri şirketleri talebi karşılamaya ve artan karlardan yararlanmaya çalışırken görebilir.

Uzun vadeli enflasyon, gayrimenkul ve değerli madenler gibi değer depolarını temsil eden yatırımlar için iyi olabilir. Çoğu yatırımcı bu varlıkları stokluyor çünkü bunların değeri enflasyonla aynı oranda artma eğiliminde. Ancak altın gibi bir varlığın değeri de spekülatif olabilir, bu nedenle paranızı yatırmadan önce dikkatli olun. Araştırmanızı yapın ve bir finans danışmanıyla görüşün.

Temel Çıkarımlar

• Fiyat enflasyonu, tüketici talebindeki artış nedeniyle genel maliyet düzeyindeki artıştır.
• Artan alışveriş faaliyeti fiyatları yukarı çektiği için buna bazen talep enflasyonu da denir.
• Fiyat enflasyonu diğer enflasyon biçimleriyle birlikte ortaya çıkabileceği gibi kısa vadeli bir olgu da olabilir.
• Enflasyon bazı yatırımlarınızı etkileyebilir ancak dikkate alınması gereken tek faktör bu değildir. Finansal hedefleriniz, zaman ufkunuz, risk toleransınız ve daha fazlası da dikkate alınması gereken önemli noktalardır.

1. Uluslararası Para Fonu “Inflation: Prices on the Rise.” ↩︎
2. TÜİK “TÜFE” ↩︎