Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) Nedir?

12 ay önce
Gayri Safi Yurtiçi Hasıla Nedir-GSYİH Nedir

Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) Nedir?

Gayri safi yurtiçi hasıla (GSYİH), bir ülkenin sınırları içinde üretilen her şeyin toplam değeridir. İktisatçılar ekonominin “büyüklüğünden” bahsederken GSYİH’den bahsediyorlar.

GSYİH Nasıl Çalışır?

Çift sayımı önlemek için GSYİH, ürünün nihai değerini içerir, ancak ona dahil olan kısımları içermez. Örneğin, Türk bir ayakkabı üreticisi Türkiye’de üretilen ayakkabı bağcıklarını ve diğer malzemeleri kullanıyor ancak yalnızca ayakkabının değeri sayılıyor; ayakkabı bağcıkları hesaba değil. Türkiye’de Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) GSYİH’ yi üç ayda bir ölçer ve güncellenmiş verileri aldıktan sonra her ay üç aylık tahmini revize eder. Bu süre bir yıl da olabilir.

GSYİH Nasıl Hesaplanır?

GSYİH’nin bileşenleri hane kalkı harcamalarını (C), işletme yatırımlarını (I), devlet harcamalarını (G), ihracatı (X) ve ithalatı (M) içerir. GSYİH, C + I + G + (X – M)’ye eşittir.

GSYİH Ölçüm Türleri

Bir ülkenin GSYİH’sını ölçmenin birçok farklı yolu vardır; bu nedenle tüm farklı türleri ve bunların nasıl kullanıldığını bilmek önemlidir. Bir ülkenin nominal GSYİH’si fiyat artışlarını içeren ham ölçümdür. Aynı zamanda “cari dolar” GSYİH olarak da bilinir çünkü mevcut piyasa fiyatlarıyla ölçülür. 2023’ün dördüncü çeyreğinin sonunda Türkiye’nin nominal GSYİH’si 1 trilyon 118 milyar 593 milyon dolar oldu.1

Gerçek(Reel) Gayri Safi Yurtiçi Hasıla

Gerçek GSYH’yi elde etmek için Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) enflasyonun etkilerini ortadan kaldırır. Reel GSYİH, ekonomistlerin farklı yıllara ait rakamları karşılaştırmasına olanak tanır. Aksi takdirde, aslında çift haneli enflasyonla boğuşan ekonomi büyüyormuş gibi görünebilir. TÜİK, baz yıldan bu yana fiyatların ne kadar değiştiğini söyleyen bir fiyat deflatörü kullanarak gerçek GSYİH’yi hesaplar.

Gayri Safi Yurtiçi Hasıla Büyüme Oranı

GSYİH büyüme oranı, çeyrekten çeyreğe GSYİH’deki yüzde artıştır ve ekonomi döngüsü boyunca değişir. Büyüme oranı negatifse ekonomi daralır ve bu da resesyona işaret eder. Büyüme oranının çok yüksek olması enflasyon yaratır. TÜİK, Türkiye GSYİH büyüme oranını aylık olarak açıklar ve 2023’in dördüncü çeyreğinin sonunda Türkiye GSYİH %4,5 arttı.2

Not
Pek çok ekonomist, kabaca %2’nin sürdürülebilir ekonomik büyümeye olanak tanıyan ideal bir büyüme oranı olduğu konusunda hemfikir. Bundan daha hızlı olan oranlar enflasyona ve varlık balonlarına yol açabilir ve bunların her ikisi de ekonomik gerilemelere katkıda bulunabilir.

Kişi Başına Gayri Safi Yurtiçi Hasıla

Bazı ülkeler yalnızca büyük nüfuslarından dolayı büyük bir GSYİH’ya sahiptir. Kişi başına düşen GSYİH, ülkeler arasındaki GSYİH’yi karşılaştırmanın en iyi yoludur çünkü GSYİH’yi nüfusa böler ve ülkenin yaşam standardını ölçer.

2023’ün dördüncü çeyreğinde Türkiye’nin kişi başına düşen GSYİH’si 13,310 dolar olarak açıklandı.3 Kişi başına düşen GSYİH’yi yıllara göre veya ülkeler arasında karşılaştırmanın en iyi yolu kişi başına düşen gerçek GSYİH’dır. Bu, enflasyonun, döviz kurlarının ve nüfus farklılıklarının etkilerini ortadan kaldırır.

GSYİH Sizi Nasıl Etkiler?

GSYİH kişisel finansı, yatırımları ve iş büyümesini etkiler. Yatırımcılar, varlık tahsislerini ayarlamaları gerekip gerekmediğine karar vermek için bir ülkenin büyüme oranına bakar ve en iyi uluslararası fırsatları bulmak için ülkenin büyüme oranlarını karşılaştırır. Hızla büyüyen ülkelerdeki şirketlerin hisselerini satın almayı tercih edebilirler.

Faiz Oranları

TCMB, durgunluğu önlemek için genişletici para politikası, enflasyonu önlemek için ise daraltıcı para politikası uygular. Başlıca aracı faiz oranıdır. Örneğin büyüme oranı artıyorsa TCMB enflasyonu düşürmek için faiz oranlarını artırır.

TCMB faiz oranı, ipoteklerden kişisel kredilere ve birikim hesabınızdaki getirilere kadar hayatınızda karşılaştığınız tüm faiz oranlarını etkiler. Örneğin TCMB’nin faiz oranlarını artırdığı bir ortamda, sabit faizli bir krediniz varsa bu durum sizi etkilemeyecektir, ancak ayarlanabilir faiz oranlı krediniz ödemeleriniz varsa, faiz oranıyla birlikte kredi ödemeniz de artacaktır.

İşsizlik

Büyüme yavaşlarsa veya negatif hale gelirse özgeçmişinizi güncellemelisiniz çünkü düşük ekonomik büyüme işten çıkarmalara ve işsizliğe yol açmaktadır. Yöneticilerin işten çıkarma listesini derlemesi ve çıkış paketlerini hazırlaması zaman aldığından karşılık gelen iş kaybını görmek birkaç ay sürebilir, ancak ekonomik büyüme yavaşladığında bu birçok şirket için kaçınılmazdır. Ekonomik büyüme oranları ile bireysel çalışanlar üzerindeki etki arasındaki bu gecikme, işsizliğin gecikmeli bir gösterge olmasına neden oluyor.

Kriz Sırasında Fırsatları Bulmak

TÜİK, belirli sektörleri ve ürünleri inceleyen GSYİH verilerinin dökümlerini sunar. Ekonominin hangi sektörlerinin büyüdüğünü ve hangilerinin gerilediğini belirlemek için bu ayrıntıları kullanabilirsiniz. Zorlu ekonomik dönemlerde bile, 2008 mali krizi sırasında bile sağlık sektörü gibi belirli sektörler büyümeye devam ediyor.

GSYİH ile İlgili Sorunlar

GSYİH, bir ülkenin sınırları içindeki tüm ürün ve hizmetlerin piyasa değerini ölçmek için tasarlanmıştır. Ölçüm piyasa fiyatına bağlı olduğundan, GSYİH rakamlarına dahil edilmeyen, toplumun birçok yönü (ekonomik refahı etkileyen birçok yön dahil) vardır.

GSYİH’ye yapılan en büyük eleştirilerden biri çevresel maliyetleri hesaba katmamasıdır. Örneğin plastiğin fiyatı kirlilik maliyetini içermediğinden düşüktür. GSYİH bu maliyetlerin toplumun refahını nasıl etkilediğini ölçmüyor. Bir ülkenin yaşam standardının daha doğru ölçümü çevre koşullarını da kapsayabilir.

Bir diğer eleştiri ise GSYİH’nın ücretsiz hizmetleri içermemesidir. Örneğin, ekonomi ve ülkenin yaşam kalitesi üzerindeki önemli etkilerine rağmen ücretsiz çocuk bakımını ve gönüllü çalışmayı hesabın dışında bırakıyor.

GSYİH ayrıca gölge veya kayıt dışı ekonomiyi de hesaba katmıyor. Birçok insanın gelirini yasa dışı faaliyetlerden elde ettiği ülkelerdeki ekonomik çıktıyı hafife alıyor. Bu ürünler vergilendirilmiyor ve devlet kayıtlarında görünmüyor ve tahmin edebilseler de bu çıktıyı doğru bir şekilde ölçemiyorlar. DergiPark’ın referans verdiği bir tahmin, kayıt dışı ekonominin boyutunun 2023 yılında GSYH’nin %16’sı olduğunu öngörüyor.4

Temel Çıkarımlar

  • Gayri safi yurtiçi hasıla (GSYİH), belirli bir ülkede üretilen her şeyin değeridir.
  • GSYH’yi hesaplamak için işletme yatırımlarına, hükümet harcamalarına ve ithalat ile ihracat arasındaki farka kişisel tüketim harcamalarını ekleyin.
  • GSYİH, gerçek GSYİH ve kişi başına düşen GSYİH dahil olmak üzere çeşitli yollarla ölçülebilir veya karşılaştırılabilir.
  • GSYİH sizi para politikası ve yatırımcılar üzerindeki etkisi de dahil olmak üzere çeşitli şekillerde etkileyebilir.
  1. Big Para Hürriyet “Türkiye’nin 2023 yılı büyüme rakamları açıklandı” ↩︎
  2. Türkiye İstatistik Kurumu “2023 GSYİH Verileri” ↩︎
  3. Türkiye İstatistik Kurumu “2023 GSYİH Verileri” ↩︎
  4. DergiPark “Kayıt Dışı Ekonomi Tahmini” ↩︎

İlişkili Yazılar