Yasadışı veya Uygunsuz Mülakat Soruları Nasıl Cevaplanır?

Bir mülakat sırasında sorulmaması gereken uygunsuz mülakat soruları vardır. Yaş, ırk, vatandaşlık, kredi notu, sabıka kaydı, engellilik, aile durumu, cinsiyet, askerlik veya din hakkındaki sorular doğrudan işe alım uzmanı tarafından sorulmamalıdır.

Bu soruların amacı işe uygun olup olmadığınızı belirlemek olsa da, yalnızca işi yapma yeteneğinizle ilgili bilgilerin sorulabileceğini ve sorulması gerektiğini bilmek önemlidir.

Uygunsuz Mülakat Soruları

Yasa, olası işverenlerin işe aldıkları kişilere işle ilgili olmayan belirli sorular sormalarını yasaklar. İşverenler, özellikle iş gereklilikleriyle ilgili olmadığı sürece aşağıdakilerden hiçbirini sormamalıdır çünkü bunlardan herhangi biri nedeniyle bir adayı işe almamak ayrımcılıktır:

• Irk
• Renk
• Cinsiyet
• Din
• Ulusal köken
• Doğum yeri
• Yaş
• Engellilik
• Medeni/aile durumu
• Maaş (bazı yerler)

Bir çalışanın cinsiyeti, milliyeti, dini veya yaşına dayalı iş gereksinimleri çok sınırlı durumlarda kullanılabilir. Bunlar yalnızca bir işverenin bunların bir işletmenin normal işleyişi için makul ölçüde gerekli olan gerçek mesleki nitelikler (BFOQ’lar) olduğunu gösterebildiğinde yasaldır. Örneğin, bir caminin imamı olarak Diyanet tarafından atanan bir kişinin müslüman olmasını şart koşmak kabul edilebilir.

Uygunsuz Bir Soru Sorulduğunda Nasıl Cevap Vermelisiniz?

Uygunsuz mülakat soruları sorulursa veya sorular yasadışı bir eğilim izlemeye başlarsa, her zaman mülakatı sonlandırma veya soruyu cevaplamayı reddetme seçeneğiniz vardır. Bunu yapmak rahatsız edici olabilir, ancak şirkette çalışırken rahat olmanız gerekir. Mülakat sırasında size sorulan sorular şirketin politikalarını gösteriyorsa, bunu şimdi öğrenmeniz daha iyi olabilir.

Bazen bir işe alım uzmanı yanlışlıkla uygunsuz sorular sorabilir ve bu durumda, sorunun özünden kaçınarak ancak amacı ele alarak kibarca cevaplamayı seçebilirsiniz.

Mülakat yapılan kişilere neyin sorulup neyin sorulamayacağı ve uygunsuz bir soru sorulduğunda nasıl yanıt vereceğiniz hakkında daha fazla bilgiyi burada bulabilirsiniz.

Yaşınız Hakkında Sorular

Bir işverenin başvuranın yaşını belirlemesi gereken durumlar vardır. Görüşmeyi yapan kişi genç bir görüşmeciye uygun çalışma belgelerinin olup olmadığını sorabilir. İş, başvuranın pozisyon için asgari yasal yaşta olmasını gerektiriyorsa (örneğin barmen), görüşmeyi yapan kişi işe alım için ön koşul olarak yaş kanıtı sunulmasını isteyebilir. Şirketin düzenli bir emeklilik yaşı varsa, başvuranın bu yaşın altında olup olmadığını sormalarına izin verilir. Ancak, görüşmeyi yapan kişi doğrudan yaşınızı soramaz:

• Kaç yaşındasınız?
• Ne zaman mezun oldunuz?
• Doğum tarihiniz nedir?

Bu sorularla karşı karşıya kalırsanız cevap vermemeyi veya belirsiz de olsa doğruyu söyleyerek cevap vermeyi seçebilirsiniz: “Yaşım bu işteki performansım için bir sorun değil.”

Irk

Soy ve ırkla ilgili olarak sorulması yasal olan ve istihdamla ilgili birkaç soru vardır. Bir mülakat sırasında, yasal olarak size “Kaç dilde akıcı konuşabilirsiniz?” veya “Türkiye Cumhuriyeti’nde yasal olarak çalışmaya uygun musunuz?” sorulabilir.

“Ana diliniz Türkçe mi?”, “Türk vatandaşı mısınız?”, “Ebeveynleriniz Türkiye’de mi doğdu?” ve “Kendinizi hangi ırka ait olarak görüyorsunuz?” gibi soruların bir işe alım mülakatı sırasında bir kişiye sorulması yasaktır. Bu tür sorularla karşı karşıya kaldığınızda, basitçe “Bu soru işi yapma yeteneğimi etkilemiyor.” diyerek cevaplamayı reddedebilirsiniz.

Kredi Notu

Potansiyel bir işveren, mülakat sırasında mali durumunuzu veya kredi notunuzu soramaz. Belirli mali ve bankacılık pozisyonlarına başvuruyorsanız bunun sınırlı istisnaları vardır. Ayrıca, işverenler adayın izniyle iş başvurusunda bulunanların kredi notunu kontrol edebilir.

Sabıka Kaydı

Bir mülakat sırasında, mülakat yapan kişi yasal olarak iş görevleriyle ilgili herhangi bir hüküm giymiş suç hakkında soru sorabilir. Örneğin, para veya mal taşımayı gerektiren bir pozisyon için mülakat yapıyorsanız, yasal olarak hırsızlıktan hüküm giyip giymediğiniz sorulabilir.

Bir mülakat sırasında, hüküm giymemiş tutuklamalar veya herhangi bir siyasi gösteriye katılım hakkında soru sorulamaz. Mülakat yapan kişiye basitçe “Geçmişimde bu işin görevlerini yerine getirme yeteneğimi etkileyecek hiçbir şey yok” diyebilirsiniz.

Başvurduğunuz iş türüne bağlı olarak, işveren sabıka kaydı kontrolü yapmak isteyebilir.

Engellilik

Bir mülakat sırasında, mülakat yapan kişi belirli görevleri yerine getirme yeteneğiniz hakkında sorular sorabilir, örneğin “20 kiloya kadar ağırlıktaki eşyaları güvenli bir şekilde kaldırabilir ve taşıyabilir misiniz?” veya “Bu pozisyon vardiyanız boyunca ayakta durmayı gerektirir, bunu rahatça yapabilir misiniz?” veya “Vardiyanız boyunca rahatça oturabilir misiniz?”

Hiçbir koşulda olası bir işverenin boyunuzu, kilonuzu veya fiziksel veya zihinsel kısıtlamalarınızla ilgili herhangi bir ayrıntıyı, doğrudan iş gereksinimleriyle ilgili olmadığı sürece sormasına izin verilmez. Cevap vermeyi seçerseniz, “Bu pozisyonun gereksinimlerini karşılayabileceğimden eminim” diyebilirsiniz.

Aile Durumu

Bir işe alım uzmanı, çalışma takvimine uyup uymayacağınız veya pozisyon için seyahat edip edemediğiniz konusunda sorular sorabilir. Belirli bir işte veya olası firmada ne kadar kalmayı beklediğinizi sorabilir. Uzun süreli devamsızlıklar öngörüp öngörmediğiniz de sorulabilir.

Mülakat yapan kişi medeni durumunuzu, çocuklarınızın olup olmadığını, çocuk bakımı durumunuzun ne olduğunu veya çocuk sahibi olmayı (veya daha fazla çocuk sahibi olmayı) isteyip istemediğinizi soramaz. Eşinizin mesleği veya maaşı hakkında soru sorulamaz. Bu tür bir soruyu cevaplamayı seçerseniz, pozisyonun gerektirdiği tüm görevleri yerine getirebileceğinizi söylemek zarif bir cevaptır.

Cinsiyet

Yüz yüze bir mülakatta, mülakat yapan kişinin cinsiyetinizi bilmemesi olası değildir, ancak işi yapma yeteneğinizin değerlendirilmesinde cinsiyetinizin hesaba katılmaması önemlidir. Bir pozisyon için yapılan mülakatta cinsiyetiniz, cinsiyet kısıtlaması olan bir tuvalette veya soyunma odasında görevli olmak gibi bir iş için niteliklerinizle doğrudan ilgili olmadığı sürece sorulamaz.

Askerlik Terhis Belgesi

Mülakat yapan kişi, görev yaptığınız askeriyenin hangi kolunda görev yaptığınız ve rütbeniz hakkında sorular sorabilir. Ayrıca, başvurduğunuz pozisyonla ilgili herhangi bir eğitim veya deneyim hakkında soru sormak da yasaldır.

Terhis türünüz veya askeri kayıtlarınız, başvurduğunuz işle ilgili olmadığı sürece, örneğin pozisyon güvenlik izni gerektiriyorsa, sorulmaz. Bu soruları yanıtladığınızda, kayıtlarınızda işte başarılı olma yeteneğinizi etkileyecek hiçbir şey olmadığını belirtebilirsiniz.

Din

Bir mülakat sırasında, bir işe alım uzmanı işletmenin normal çalışma saatleri sırasında çalışıp çalışamayacağınızı sorabilir. Bir işe alım uzmanı hangi dine mensup olduğunuzu soramaz. İbadet yerinizin veya inançlarınızın sorulması yasadışıdır. Size bu tür sorular sorulursa, inancınızın işi yapma yeteneğinizi etkilemeyeceğini söyleyebilirsiniz.