Yaşam Standardı Nedir?

9 ay önce
Yaşam Standardı

Yaşam Standardı

Yaşam standardı, ulusal veya bölgesel ekonominin maddi yönlerinin bir ölçüsüdür. Bir kişi, aile, grup veya ulus tarafından üretilen ve satın alınabilecek mal ve hizmetlerin miktarını sayar.

Yaşam Standardının Tanımı

Yaşam standardı, diğer yaşam kalitesi ölçümlerinden farklıdır.1 Bunlar genellikle ilişkiler, özgürlük ve memnuniyet gibi maddi olmayan özellikleri içerir. Yaşam kalitesini ölçmeye çalışan endeksler aynı zamanda maddi yaşam standardı ölçümünü de içerir. Yaşam standardı dar bir şekilde üretilen ve tüketilen mal ve hizmetlerin değerine odaklanır.

Yaşam Standardı Nasıl Ölçülüyor?

Yaşam standardının genel kabul gören ölçüsü kişi başına düşen GSYİH’dir. Bu, bir ülkenin gayri safi yurt içi hasılasının nüfusa bölümüdür. GSYİH, ülke sınırları içindeki herkesin bir yıl içinde ürettiği mal ve hizmetlerin toplam çıktısıdır.

Kişi başına düşen reel GSYİH, enflasyon veya fiyat artışlarının etkilerini ortadan kaldırır. Reel GSYİH, nominal GSYİH’den daha iyi bir yaşam standardı ölçüsüdür. Çok fazla üretim yapan bir ülke daha yüksek ücretler ödeyebilir. Bu, sakinlerinin bol miktardaki üretiminden daha fazlasını satın alabileceği anlamına gelir.

Yaşam Standardının Ölçüsü Olarak Kişi Başına GSYİH’deki Kusurlar

Kişi başına düşen GSYİH, ödenmemiş işleri saymaz. Ödenmemiş işler, evde çocuk veya yaşlı bakımı, gönüllü faaliyetler ve ev işleri gibi kritik faaliyetleri içerir. GSYİH’ye dahil edilen birçok faaliyet, bu destek faaliyetleri olmasaydı gerçekleşemezdi.

Kişi başına düşen GSYİH kirliliği, güvenliği ve sağlığı etkili bir şekilde ölçmez. Örneğin, hükümet, üretim sürecinin bir parçası olarak kimyasallar yayan bir endüstrinin gelişimini teşvik edebilir. Seçilmiş yetkililer yalnızca yaratılan işleri görür ve yaşam standardı ölçümü yalnızca üretilen malların değerini sayar. Kirli hava ve suyun maliyetleri on yıllar sonra fark edilebilir hale gelebilir.

Son olarak, kişi başına düşen GSYİH ölçümü, üretimin ve ödüllerinin herkes arasında eşit olarak bölündüğünü varsayar. Bunun nedeni, bir ortalama olması ve gelir eşitsizliğini göz ardı etmesidir. Sadece zirvedeki birkaç kişinin zenginliğin tadını çıkardığı bir ülke için yüksek bir yaşam standardı bildirebilir.

Bir Ulusun Yaşam Standardını Belirleyen Faktörler

Yaşam standardını etkileyen faktörler GSYİH’yi etkileyen faktörlerle aynıdır. En önemlisi, Türkiye ekonomisinin %59’unu oluşturan hane halkı harcamalarıdır.2 İnsanlar bakkaliye, benzin ve giyim satın aldıklarında hayatları iyileşir. Bu faaliyet, daha fazla çalışanı işe alan işletmelere yardımcı olur.

GSYİH’nin diğer üç bileşeni işletme yatırımı, hükümet harcamaları ve net ihracattır. İşletme yatırımı, yeni fabrikalar ve ekipmanlar, gayrimenkul ve ürünleri içerir. Şirketler yatırım yaparsa ekonomi iyileşir.

Aynısı hükümet harcamaları için de geçerlidir. Hükümetler yollar, köprüler ve toplu taşıma inşa ettiğinde, vatandaşları daha yüksek bir yaşam standardından yararlanır. Bu, özellikle Sosyal Güvenlik ve Medicare gibi doğrudan ödemeler için geçerlidir. İnsanların hayatları bu avantajlar sayesinde daha iyi olur.

Net ihracat, bir ülkenin yaşam standardını daha az belirgin şekillerde iyileştirir. Bir ülke ithalatından daha fazla ihracat yaparsa, iş yaratır.

Yaşam Standardını Ölçmenin Diğer Yolları

Dünya Bankası, kişi başına Gayri Safi Milli Hasıla (kişi başına GSMH) adı verilen çok benzer bir ölçü kullanıyor.3 Dünyanın neresinde olurlarsa olsunlar, ülkenin tüm vatandaşlarına ödenen gelir seviyesini ölçer. Kişi başına düşen GSYİH yalnızca ülkenin sınırları içinde yaşayanlara ödenen geliri ölçer. Kişi başına düşen GSYİH bir ülkenin yaşam standardını yükseltebilir. Bunun nedeni, birçok vatandaşın daha iyi işler bulmak için başka ülkelerde yaşamasıdır. Ayrıca ücretlerinin bir kısmını memleketlerindeki ailelerine geri gönderirler.

Birleşmiş Milletler İnsani Gelişme Endeksi’ni kullanıyor.4 Aşağıdaki dört veri noktasını içerir:

  1. Doğumda yaşam beklentisi
  2. Okul kaydı
  3. Yetişkin okuryazarlığı
  4. Kişi başına gayri safi milli gelir 5
Not
BM, ülkeler arasında GSYİH karşılaştırması yaptığı için satın alma gücü paritesini kullanıyor. Bu, döviz kurlarındaki farklılıklara göre ayarlanır.

BM, endeksi ulusal öncelikleri sorgulamak için kullanıyor. Kişi başına düşen GSMH’sı benzer olan iki ülkenin insani gelişme puanlarının nasıl farklı olduğu soruluyor.6

En Yüksek Yaşam Standardına Sahip Ülkeler

Ülkelere göre yaşam standardı, ölçümü kimin yaptığına ve nasıl ölçüldüğüne bağlıdır.

CIA World Factbook, dünyadaki her ülkeyi kişi başına düşen GSYİH’ye göre sıralıyor.7 2023 yılı sıralamaları şöyle:

  • En yüksek kişi başı 143.341 dolarla Lüksemburg’du.
  • En düşük kişi başı 950,9 dolarla Burundi’ydi.
  • Türkiye kişi başı 44.151 dolarla 48. sırada yer aldı.

Dünya Bankası’nın sıralamasında kişi başına düşen gayri safi milli gelir kullanılıyor:8

  • Singapur kişi başına 118.710 dolarla en yüksek seviyede.
  • Kişi başına 950 dolarla Burundi en düşük seviyede.
  • Kişi başına 43.700 dolarla Türkiye 44. sırada.

BM’nin İnsani Gelişme Endeksi farklı bir sonuç sunuyor:9

  • İsviçre 0,967 puanla en yüksek.
  • Somali sadece 0,380 puanla en düşük.
  • Türkiye 0,855 puanla 45. sırada.

Temel Çıkarımlar

  • Yaşam standardı, bir ülkede satın alınabilecek mal ve hizmet miktarıdır.
  • Kişi başına düşen reel GSYİH ve kişi başına düşen gayri safi milli gelir, yaşam standardını ölçmenin en yaygın iki yoludur.
  • GSYİH, bir ülkenin sınırları içindeki tüm işlemleri ölçerken, GSMH yurtdışında yaşayanları içerir.
  • Yaşam standardı yalnızca vatandaşlarının sahip olduğu maddi şeylerin zenginliğini ölçer, yaşam kalitesini ölçmez.
  • Bu ölçümler, çevresel maliyetler, ekonomik olmayan katkıda bulunan görevler veya gelir eşitsizliği gibi yönleri hesaba katmaz.

Sıkça Sorulan Sorular (S.S.S.)

Hangi ülkelerde yaşam standardı yüksektir?

Yaşam standardı farklı şekillerde ölçülür, ancak sürekli olarak en üst sıralarda yer alan bazı ülkeler arasında İsviçre, Danimarka, Hollanda, Finlandiya, İzlanda, Avusturya ve Almanya yer alır.

Düşük yaşam standardının bazı etkileri nelerdir?

Düşük yaşam standardının yol açtığı sorunlar arasında beslenmeye erişim eksikliği, tıbbi bakım eksikliği, kötü sanitasyon, ulaşım eksikliği, yetersiz konut, eğitim fırsatlarına erişim yetersizliği, zayıf toplumsal ve aile bağları ve ruh sağlığı sorunları yer alır.

  1. Dünya Bankası “Ekonomik Büyümenin Ötesinde: Sürdürülebilir Kalkınmaya Giriş” ↩︎
  2. TÜİK “Dönemsel Gayrisafi Yurt İçi Hasıla, IV. Çeyrek: Ekim-Aralık ve Yıllık, 2023” ↩︎
  3. Dünya Bankası “Ekonomileri Gelir Gruplarına Göre Sınıflandırmak için Neden Kişi Başı GSMH Kullanılmalı?” ↩︎
  4. Birleşmiş Milletler geliştirme programı “İnsani Gelişme Endeksi (HDI)” ↩︎
  5. Dünya Bankası. “GNI Per Capita, PPP (Current International $)” ↩︎
  6. Birleşmiş milletler geliştirme programı “Küresel İnsani Gelişme Göstergeleri” ↩︎
  7. Dünya Bankası “GDP Per Capita, PPP (Current International $)” ↩︎
  8. Dünya Bankası “GNI per Capita, PPP (Current International $)” ↩︎
  9. Birleşmiş Milletler geliştirme programı “Human Development Data Center” ↩︎

İlişkili Yazılar